навако́льны, -ая, -ае.

1. Які знаходзіцца або жыве ў наваколлі; адбываецца навокал каго-, чаго-н.

Навакольная мясцовасць.

Навакольныя людзі.

Навакольныя гукі.

2. у знач. наз. навако́льнае, -ага, н. Тое, што знаходзіцца навокал каго-, чаго-н.

Любавацца навакольным.

3. у знач. наз. навако́льныя, -ых. Людзі, якія акружаюць каго-н.

Абыякавы да навакольных.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

навако́льны

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. навако́льны навако́льная навако́льнае навако́льныя
Р. навако́льнага навако́льнай
навако́льнае		 навако́льнага навако́льных
Д. навако́льнаму навако́льнай навако́льнаму навако́льным
В. навако́льны (неадуш.)
навако́льнага (адуш.)		 навако́льную навако́льнае навако́льныя (неадуш.)
навако́льных (адуш.)
Т. навако́льным навако́льнай
навако́льнаю		 навако́льным навако́льнымі
М. навако́льным навако́льнай навако́льным навако́льных

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

ачмурэ́ць, -э́ю, -э́еш, -э́е; зак. (разм.).

Страціць здольнасць ясна ўспрымаць і разумець навакольнае.

Ачмурэў ты ці што?

|| наз. ачмурэ́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

рэчаі́снасць, -і, ж.

1. гл. рэчаісны.

2. Аб’ектыўны свет з усёй мнагастайнасцю яго сувязей; быццё; навакольнае асяроддзе; становішча.

Літаратура адлюстроўвае р.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ачмурэ́лы, -ая, -ае (разм.).

Які знаходзіцца ў стане ачмурэння, страціў здольнасць ясна ўспрымаць і разумець навакольнае.

Ачмурэлая галава.

|| наз. ачмурэ́ласць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

свядо́мы, -ая, -ае.

1. Які валодае свядомасцю (у 2 знач.).

Чалавек — істота свядомая.

2. Які правільна ацэньвае і разумее ўсё навакольнае.

Свядомыя адносіны да працы.

Свядомая палітычная барацьба.

3. Які дзейнічае наўмысна, знарок, абдумана.

С. падман.

|| наз. свядо́масць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ачмурэ́лы, ‑ая, ‑ае.

Разм. Які страціў здольнасць ясна ўспрымаць і разумець навакольнае; які знаходзіцца ў стане ачмурэння. Нехта вывалак ачмурэлага Фадзея з будыніны і пакінуў у бульбяніку. Пянкрат.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ачмурэ́ць, ‑эю, ‑эеш, ‑эе; зак.

Разм. Страціць здольнасць ясна ўспрымаць і разумець навакольнае; адурэць. [Сусед Сідара:] — Куды вы!.. Ачмурэлі!.. Згубіць сябе хочаце!.. Галавач. — Як бог свят, ачмурэў чалавек! — спалохаўся дзед. Бажко.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

імгла́, -ы́, ж.

1. Ападкі ў выглядзе вельмі дробных кропелек дажджу, крышталікі інею ў паветры, дробны снег.

Асенняя і.

2. Пялёнка туману, пылу, дыму і пад.; смуга.

3. перан. Пра тое, што перашкаджае добра бачыць, успрымаць навакольнае.

Вочы наліваюцца імглой ад крыўды.

4. Пра невыразнае, незразумелае, забытае.

З імглы ўспамінаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

окружа́ющее сущ. усё, што акружа́е; (окружение) акружэ́нне, -ння ср., навако́лле, -лля ср.; (окружающий мир) навако́льнае, -нага ср.;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)