матёрый

1. (достигший зрелости, крепкий) мацёры, здараве́нны; (о растении) карана́сты, магу́тны; (взрослый) даро́слы; стары́;

матёрый волк мацёры (даро́слы, стары́) воўк;

матёрый дуб стары́ (карана́сты) дуб;

2. (опытный, знающий) перен., разг. дасве́дчаны; во́пытны;

3. (отъявленный, неисправимый) перен., разг. мацёры; закаране́лы, адпе́ты;

матёрый интрига́н закаране́лы (адпе́ты) інтрыга́н;

матёрый враг мацёры (закля́ты, закаране́лы) во́раг.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

мацёры прям., перен. матёрый, матеро́й;

м. воўк — матёрый волк;

м. плыве́ц — матёрый плове́ц;

м. во́раг — матёрый враг

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

матеро́й, см. матёрый.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ваўчу́га м., разг. матёрый волк, волчи́ще

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

закаране́лы

1. закорене́лый;

~лая хваро́ба — закорене́лая боле́знь;

2. (неисправимый) закорене́лый, матёрый;

з. во́раг — закорене́лый (матёрый) враг

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

здараве́нны разг. здорове́нный; (о животных — ещё) матёрый

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Мацяры́к 1 ’вялікая частка сушы, якая абмываецца марамі і акіянамі’, ’пласт зямлі пад глебай’ (ТСБМ). Запазычана з рус. материк ’тс’ (Крукоўскі, Уплыў, 72), якое (паводле Бернекера, 2, 25) з рус. матерой, матёрый. Параўн. таксама яшчэ ст.-рус. материкъ ’высокая мясціна (у процілегласць нізкаму месцу)’, ’высокі бераг ракі ці возера’. Усходнеславянскае.

Мацяры́к 2 ’мат, лаянка’ (Юрч.). Зваротнае ўтварэнне ад рус. материться, якое да матер‑, маці (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Мацёры ’вялікі, высокі, доўгі, вялізны’ (Нас.), ’сталы’, ’поўны сілы, моцны, здаровы’, ’вопытны, непапраўны, закаранелы’ (ТСБМ, Жд. 1), ст.-бел. матеръ (Булахаў, Гіст., 125–127). Укр. матерни́й, ма́терий ’чалавек у сталых гадах’, рус. матёрый, матерой ’тс’, польск. zamatorzały, zamotrzały ’зацвярдзелы’, ст.-чэш. matorný ’спелы’, ’строгі’, мар. mateřeti ’тлець’, ’трухлявець’, славен. matór, matér, motór, matóren ’стары’, серб.-харв. матор ’тс’, макед. матор ’трохгадовы баран’, балг. ма̏тор ’моцны, здаровы’, ’спелы, дарослы, сталы, стары’, ст.-слав. матерьство ’старасць, спарахнеласць’, прасл. matarъ, materъ (БЕР, 3, 686–687), matorъ ’дарослы, стары’ ў суадносінах з прасл. starъ ’стары’ семантычна пераразмеркавалася ў ’вялікі, моцны’. Мае іт. адпаведнік, параўн. лац. mātūrus ’спелы, дарослы, стары’, што дае магчымасць рэканструяваць іт. *mātoros ’тс’ у якасці крыніцы пранікнення для прасл. лексемы (Мартынаў, Язык, 84–85). Бязлай (2, 172) адносіць яе да і.-е. кораня *mē‑/*mō‑ ’вялікі’ (гл. Покарны, 704) і суфікса *tor‑, прыводзячы роднасныя ст.-ірл. mōr, уэл. mawr, брэт. meur ’вялікі’. Менш верагодныя іншыя версіі (гл. Бернекер, 2, 25; Фасмер, 2, 581; Скок, 2, 390; Махэк₂, 355; БЕР, 3, 687).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)