матылі́ца, -ы, ж.
1. мн. -ы, -лі́ц. Тое, што і матылёк.
2. Хвароба хатняй жывёлы, часцей авечак, коз, выкліканая лічынкамі стужачных глістоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
матылі́ца
‘хвароба’
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
| Н. |
матылі́ца |
| Р. |
матылі́цы |
| Д. |
матылі́цы |
| В. |
матылі́цу |
| Т. |
матылі́цай
матылі́цаю |
| М. |
матылі́цы |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
матылі́ца
‘від матылькоў’
назоўнік, агульны, адушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
матылі́ца |
матылі́цы |
| Р. |
матылі́цы |
матылі́ц |
| Д. |
матылі́цы |
матылі́цам |
| В. |
матылі́цу |
матылі́ц |
| Т. |
матылі́цай
матылі́цаю |
матылі́цамі |
| М. |
матылі́цы |
матылі́цах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
матылі́ца ж.
1. ба́бочка;
2. вет., разг. вертя́чка
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
матылі́ца, ‑ы, ж.
1. Від матылькоў.
2. Захворванне жывёлы, пераважна авечак і коз, выкліканае лічынкамі стужачных глістоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Маты́ліца 1, матылі́ца ’від начных матылькоў’ (ТСБМ, Шат.). Да матылёк (гл.). Абсуфіксегл. Сцяцко, Афікс. наз., 157–158. Сюды ж мотыліца ’рухавы, непаседлівы чалавек’ (Мат. Гом.), ’ветрагон, непастаянны чалавек’ (ТС).
Матыліца 2, моты́ліца, матылі́цы ’фасцыялёз у жывёл, выкліканы лічынкамі стужачных глістоў’ (ТСБМ, Янк. БП і БФ, Шат., Сл. ПЗБ, ТС; лун., Шатал.; слуц., Нар. словатв.). Польск. motylica, н.-луж. mjatelica, чэш. motolice, славац. motolica, славен. metíljavica, серб.-харв. ме̏тиљ ’тс’. Народная этымалогія асацыіруе з матаць (гл.), таму што пры гэтай хваробе жывёла матае галавой.
Маты́ліца 3, матылі́ца, мотыліца ’хвароба (пчол), васковая моль’ (Анох.; б.-каш., Мат. Гом.). Да матылёк (гл.). Ад назвы маты́ліцы — ’матылька, які аблытвае павуцінай пчаліныя соты і губіць пчол’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ба́бочница зоол. матылі́ца, -цы ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вертя́чкаII вет. матылі́ца, -цы ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Матылі́к, матылі́ца ’патыліца’ (Нас.). Паводле Мяркулавай (Этимология–74, 74), тут можна бачыць экспрэсіўны прэфікс ма‑ пры затылак, патыліца. Такі ж прэфікс і ў мотлах, моташна (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сюр-сюр-сюр ’падзыўныя словы для авечак’ (ДАБМ, камент., 896), сю́ры‑сю́ры ’тс’ (Бяльк.), сюр ’падзыванне ягнят’ (Касп.), сюды ж, відаць, сю́равый ’суматошлівы’ (Клім.). Відаць, гукапераймальнага паходжання, параўн. сю́ркаць ’сікаць’ (Саевіч, Derywacja, 230). Значэнне ’суматошлівы’, магчыма, звязана з паводзінамі авечак пры захворванні на фасцыялёз, параўн. матыліца ’фасцыялёз’ і ’рухавы, непаседлівы чалавек’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)