матылі́ца, -ы, ж.

1. мн. -ы, -лі́ц. Тое, што і матылёк.

2. Хвароба хатняй жывёлы, часцей авечак, коз, выкліканая лічынкамі стужачных глістоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

матылі́ца

‘хвароба’

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз.
Н. матылі́ца
Р. матылі́цы
Д. матылі́цы
В. матылі́цу
Т. матылі́цай
матылі́цаю
М. матылі́цы

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

матылі́ца

‘від матылькоў’

назоўнік, агульны, адушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. матылі́ца матылі́цы
Р. матылі́цы матылі́ц
Д. матылі́цы матылі́цам
В. матылі́цу матылі́ц
Т. матылі́цай
матылі́цаю		 матылі́цамі
М. матылі́цы матылі́цах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

матылі́ца ж.

1. ба́бочка;

2. вет., разг. вертя́чка

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

матылі́ца, ‑ы, ж.

1. Від матылькоў.

2. Захворванне жывёлы, пераважна авечак і коз, выкліканае лічынкамі стужачных глістоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Маты́ліца 1, матылі́ца ’від начных матылькоў’ (ТСБМ, Шат.). Да матылёк (гл.). Абсуфіксегл. Сцяцко, Афікс. наз., 157–158. Сюды ж мотыліца ’рухавы, непаседлівы чалавек’ (Мат. Гом.), ’ветрагон, непастаянны чалавек’ (ТС).

Матыліца 2, моты́ліца, матылі́цы ’фасцыялёз у жывёл, выкліканы лічынкамі стужачных глістоў’ (ТСБМ, Янк. БП і БФ, Шат., Сл. ПЗБ, ТС; лун., Шатал.; слуц., Нар. словатв.). Польск. motylica, н.-луж. mjatelica, чэш. motolice, славац. motolica, славен. metíljavica, серб.-харв. ме̏тиљ ’тс’. Народная этымалогія асацыіруе з матаць (гл.), таму што пры гэтай хваробе жывёла матае галавой.

Маты́ліца 3, матылі́ца, мотыліца ’хвароба (пчол), васковая моль’ (Анох.; б.-каш., Мат. Гом.). Да матылёк (гл.). Ад назвы маты́ліцы — ’матылька, які аблытвае павуцінай пчаліныя соты і губіць пчол’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ба́бочница зоол. матылі́ца, -цы ж.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

вертя́чка​II вет. матылі́ца, -цы ж.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Матылі́к, матылі́ца ’патыліца’ (Нас.). Паводле Мяркулавай (Этимология–74, 74), тут можна бачыць экспрэсіўны прэфікс ма‑ пры затылак, патыліца. Такі ж прэфікс і ў мотлах, моташна (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

kołowacizna

kołowacizn|a

ж.

1. вет. матыліца;

2. замарачэнне, ачмурэнне;

dostać ~y — адурэць, ачмурэць

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)