матаві́ла, -а, мн. -ы, -аў, н.

1. Прыстасаванне для змотвання нітак у маткі.

2. Частка жняяркі, камбайна і пад., якая нагінае сцябліны збажыны, травы да рэжучага апарата.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Матаві́ла

назоўнік, уласны, неадушаўлёны, неасабовы, ніякі род, 1 скланенне

адз.
Н. Матаві́ла
Р. Матаві́ла
Д. Матаві́лу
В. Матаві́ла
Т. Матаві́лам
М. Матаві́ле

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

матаві́ла

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, ніякі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. матаві́ла матаві́лы
Р. матаві́ла матаві́л
Д. матаві́лу матаві́лам
В. матаві́ла матаві́лы
Т. матаві́лам матаві́ламі
М. матаві́ле матаві́лах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

матаві́ла ср., в разн. знач. мотови́ло

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

матаві́ла, ‑а, н.

1. Прыстасаванне для змотвання нітак у маткі.

2. Частка жняяркі, камбайна і пад., якая нагінае сцябліны збажыны, травы да рэжучага апарата. А як прыемна было стаяць на мосціку камбайна і .. бачыць, як таропка гнуцца каласы пад матавілам .., як цячэ ў бункер струмень зерня. Дуброўскі.

3. Машына для змотвання пракатнага матэрыялу.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

мотови́ло техн. матаві́ла, -ла ср.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

та́лька¹, -і, ДМ -льцы, мн. -і, -лек, ж.

1. Маток пражы або нітак рознай велічыні.

Пафарбавалі ў зялёны колер дзве талькі нітак.

2. Від матавіла, на якое звіваюць ніткі.

Наматаць ніткі на тальку.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

пазвіва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак., што.

1. Скручваючы, звіць усё, многае.

П. вяроўкі.

2. Зматаць усё, многае.

П. ніткі ў клубок.

П. пражу з матавіла.

3. Звіць, зляпіць (пра гнёзды).

Ластаўкі пазвівалі гнёзды пад страхой.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

мато́к, ‑тка, м.

Пэўная колькасць нітак, дроту і пад., роўна зматаная або навітая на матавіла. Маці напрала поўную шуфляду нітак у клубках і матках. Бядуля.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Бадзю́лька 1 ’калючка, востры шып у расліны — агрэсту, ружы’ (Бяльк.); ’калючка ў вожыка; іголка ў расліны, шып’ (Нас.); ’матавіла для наматвання нітак; калючка’ (Касп.). Таго ж паходжання, што і назва чартапалоху — бадзюлі (< *bodati, *bosti ’калоць’). Матавіла атрымала сваю назву па форме (шылападобныя канцы).

Бадзю́лька 2, бадзюлёк ’што-небудзь маленькае’ (Бір. Дзярж.). Назва, бясспрэчна, другаснага паходжання. Першапачаткова, напэўна, тое ж самае, што і бадзю́лька 1 ’калючка; матавіла’, потым маленькая калючка, маленькае матавіла і г. д.’ > ’што-небудзь маленькае’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)