ляту́чы
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
ляту́чы |
ляту́чая |
ляту́чае |
ляту́чыя |
| Р. |
ляту́чага |
ляту́чай
ляту́чае |
ляту́чага |
ляту́чых |
| Д. |
ляту́чаму |
ляту́чай |
ляту́чаму |
ляту́чым |
| В. |
ляту́чы (неадуш.) |
ляту́чую |
ляту́чае |
ляту́чыя (неадуш.) |
| Т. |
ляту́чым |
ляту́чай
ляту́чаю |
ляту́чым |
ляту́чымі |
| М. |
ляту́чым |
ляту́чай |
ляту́чым |
ляту́чых |
Крыніцы:
krapivabr2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
рукакры́лыя, -ых, адз. -ае, -ага, н. (спец.).
Атрад млекакормячых з прыстасаванымі для палёту пярэднімі канечнасцямі (лятучыя мышы і крыланы).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ляту́чы, -ая, -ае.
1. Здольны лятаць, насіцца ў паветры.
Лятучыя воблакі.
Лятучае насенне.
2. Здольны хутка перамяшчацца з месца на месца.
Л. атрад.
3. спец. Які хутка выпараецца, хутка праходзіць.
Лятучыя кіслоты.
Л. вірус.
4. перан. Які праводзіцца тэрмінова і хутка.
Л. сход.
Л. рэйд.
|| наз. ляту́часць, -і, ж. (да 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
рукакры́лыя, ‑ых.
Атрад млекакормячых жывёл з прыстасаванымі для працяглага палёту пярэднімі канечнасцямі, да якога адносяцца лятучыя мышы, крыланы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ф’юмінгава́ць
‘выцягваць лятучыя рэчывы з расплаўленых шлакаў (ф'юмінгаваць што-небудзь)’
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
ф’юмінгу́ю |
ф’юмінгу́ем |
| 2-я ас. |
ф’юмінгу́еш |
ф’юмінгу́еце |
| 3-я ас. |
ф’юмінгу́е |
ф’юмінгу́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
ф’юмінгава́ў |
ф’юмінгава́лі |
| ж. |
ф’юмінгава́ла |
| н. |
ф’юмінгава́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
ф’юмінгу́й |
ф’юмінгу́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
ф’юмінгу́ючы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
ляту́чы, ‑ая, ‑ае.
1. Які лятае, носіцца ў паветры. Лятучыя воблакі. // Здольны лятаць, насіцца ў паветры. Лятучае насенне. Лятучыя пяскі. □ Там-сям серабрылася ў паветры лятучае павуцінне. Караткевіч. // перан. Здольны хутка перамяшчацца з месца на месца, мяняць месца. Лятучы партызанскі атрад.
2. перан. Які хутка праходзіць, кароткачасовы (пра час, з’яву і пад.). Хай час пралятае лятучы, Усмешка заўжды, як вясна. Зарыцкі. // Мімалётны, які хутка мяняецца, няўлоўны. У часе прыязнай гамонкі, Лятучых жартаў і прыкрае Ускочыў хлопчык з крыкам звонкім, Каханак Богутаў, Адась. Колас.
3. Які праводзіцца раптоўна і хутка (пра сходы, мітынгі і пад.). Лятучы рэйд. Лятучы мітынг.
4. Які раптоўна пачынаецца і хутка праходзіць (пра хваробы). Лятучая ліхаманка. Лятучы рэўматызм.
5. Спец. Які хутка выпараецца. Лятучы эфірны алей. Лятучыя кіслоты.
•••
Лятучая мыш — гл. мыш.
Лятучая пошта гл. пошта.
Лятучыя рыбы гл. рыба.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фітанцы́ды, ‑аў; адз. фітанцыд, ‑у, М ‑дзе, м.
Лятучыя рэчывы, якія ўтвараюцца пераважна вышэйшымі раслінамі і здольныя стрымліваць рост бактэрый, грыбоў і прасцейшых. Выдзяляючы своеасаблівыя пахкія рэчывы, названыя фітанцыдамі, дрэвы забіваюць вакол сябе шкодныя і для чалавека бактэрыі. Сачанка.
[Ад грэч. phytón — расліна і лац. caedo — забіваю.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дым, -у, мн. дымы́, -о́ў, м.
Лятучыя прадукты гарэння з дробнымі часцінкамі вугалю, што ўзнімаюцца ў паветра ў выглядзе цёмных клубоў.
Не бывае дыму без агню (з нар.).
◊
Пайсці з дымам (разм.) — марна прапасці.
Пускаць дым у вочы (разм.) — ствараць ілжывае ўражанне аб чым-н.
У дым (разм.) — вельмі моцна, да крайнасці напіцца, быць п’яным.
|| памянш. дымо́к, -мку́, м.
|| прым. дымавы́, -а́я, -о́е.
Дымавая заслона.
Дымавая шашка.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
лету́чий в разн. знач. ляту́чы;
лету́чий снег ляту́чы снег;
лету́чая мышь кажа́н;
лету́чая по́чта ляту́чая по́шта;
лету́чий ми́тинг ляту́чы мі́тынг;
лету́чий ревмати́зм мед. ляту́чы рэўматы́зм (рама́тус);
лету́чие соба́ки зоол. ляту́чыя саба́кі;
лету́чий драко́н зоол. ляту́чы драко́н.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ры́ба, ‑ы, ж.
Вадзяная пазванковая з непастаяннай тэмпературай цела жывёліна, звычайна пакрыта луской; дыхае жабрамі і мае плаўнікі. Марская рыба. Драпежная рыба. / у знач. зб. І рэчка ёсць. А рыбы, рыбы! Вось дзе, Антось брат, пажыў ты бы! Колас. — Адтуль, адтуль заходзь — там самая рыба ходзіць. Лынькоў. // Мяса гэтай жывёліны; ежа, прыгатаваная з яе. Рыба пад марынадам. Заліўная рыба.
•••
Лятучыя рыбы — рыбы, якія выскокваюць з вады і могуць трымацца некаторы час у паветры, ратуючыся ад драпежных рыб.
Біцца як рыба аб лёд гл. біцца.
Ні рыба ні мяса — пра чалавека, які не мае характэрных індывідуальных якасцей; ні тое, ні сёе.
У каламутнай вадзе рыбу лавіць гл. лавіць.
Як рыба ў вадзе — добра, прывольна.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)