ля́мец

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз.
Н. ля́мец
Р. ля́мцу
Д. ля́мцу
В. ля́мец
Т. ля́мцам
М. ля́мцы

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

ля́мец, -мцу, м.

Тоўсты, шчыльны матэрыял, звалены з шэрсці, воўны.

Падшыць валёнкі лямцам.

|| прым. ля́мцавы, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ля́мец, -мцу м.

1. во́йлок; (большой кусок войлока, подстилка) кошма́ ж.;

2. клок спу́танных воло́с;

3. (войлочная прокладка под хомутом) подхому́тник;

4. разг., бран. вахла́к

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ля́мец, ‑мцу, м.

Тоўсты, шчыльны матэрыял, звалены з шэрсці, воўны. Абабіць дзверы лямцам. Падшыць валёнкі лямцам.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Ля́мец 1, ляме́ц, ля́мац, ля́мяц, ля́міц, ле́мыц, ля́мэць ’тоўсты, шчыльны матэрыял, звалены з воўны, шэрсці’ (ТСБМ, Грыг., Гарэц., Уладз., Нас., Шат., Касп., Растарг., ТС, Сл. ПЗБ; КЭС, лаг.), ’пракладка з лямцу ў хамуце пад хамуцінай’, ’лёгкая пракладка з саломы ці лямцу пад клешчамі’, ’падхамутнік’, ’потнік’, ’від хамута’ (Маслен., Бяльк., Нас., Сл. ПЗБ, Касп.), ’лямка, шляя’ (Др.-Падб.), ’ярмо, цяжкая работа’ (Мат. Гом.), ’ільняны або саламяны абруч, на які паляшучкі накручвалі валасы’ (Малч., Тарн., Маш., Сержп. Грам.; мазыр., Шпіл.), ля́мцы ’непрычасаныя валасы’ (клец., Нар. лекс.), ’каўтун’ (Мат. Гом.), ля́мчыцца ’збівацца ў камяк, каўтуны’, ля́мчыць ’валіць воўну’ (Нас.; КЭС, лаг.; ТСБМ, ТС), ля́мец ’пласт гною, сена і інш.’ (жытк., Нар. словатв.; ТС). Укр. ля́мець, рус. ля́мец ’тс’, польск. lamec ’тс’, lemiec, чэш. límec, lémec ’каўнер’. Няясна. Фасмер (2, 551) рус. лексему выводзіць з польск. lemiec ’каўнер’, адкідаючы версію Бернекера (1, 700), які ўзводзіць гэту лексему да франц. lame ’палоска, тонкі дрот’. Слаўскі (4, 39) дапускае бел. мову ў якасці крыніцы для запазычання з польск. lamiec або з ням. Lahn‑tresse ’стружка, галун з шоўку’. Карловіч (Wyr. obce, 335) і Брукнер (290) лічаць крыніцай с.-в.-ням. lîm ’рамка, аблямоўка’. Махэк₂ (326) лічыць роднасным (да чэш. lem ’тс’) грэч. λῶμα ’аблямоўка’.

Ля́мец 2 ’гультай’ (Мат. Гом.). У выніку семантычнага пераносу з ля́мец 1.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

по́тнік, -а, мн. -і, -аў, м.

Лямец пад сядлом ці падсядзёлкам.

|| прым. по́тнікавы, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

во́йлок ля́мец, -мцу м.;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

злямцава́ць, -цу́ю, -цу́еш, -цу́е; -цу́й; -цава́ны; зак., што.

Збіць у лямец.

З. воўну.

|| незак. злямцо́ўваць, -аю, -аеш, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

лямцава́ты, ‑ая, ‑ае.

Які збіўся ў лямец, нагадвае лямец. Лямцаватая тканіна.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

мешчанчу́к, ‑а, м.

Разм. Зніж. да мешчанін. Ці даўно .. [Лабановічу] самому, калі вучыўся ён у семінарыі, крычалі мешчанчукі: «Лямец, лямец! На якой бярозе ты лапці павесіў?» Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)