ле́тапіс
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
ле́тапіс |
ле́тапісы |
| Р. |
ле́тапісу |
ле́тапісаў |
| Д. |
ле́тапісу |
ле́тапісам |
| В. |
ле́тапіс |
ле́тапісы |
| Т. |
ле́тапісам |
ле́тапісамі |
| М. |
ле́тапісе |
ле́тапісах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
ле́тапіс, -у, мн. -ы, -аў, м.
1. Пагадовы запіс гістарычных падзей сучаснікам; кніга з такімі запісамі.
Л.
Аўрамкі.
2. перан. Тое, што і гісторыя (у 4 знач.).
Л.
Вялікай Айчыннай вайны.
|| прым. летапі́сны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ле́тапіс, -су м. ле́топись ж.;
◊ жывы́ л. — жива́я ле́топись
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ле́тапіс, ‑у, м.
Пагадовы запіс гістарычных падзей у старажытныя часы; кніга з такімі запісамі. Ноўгарадскі летапіс. Летапіс Аўраамкі. // перан.; чаго. Паслядоўны запіс якіх‑н. падзей; хроніка, гісторыя чаго‑н. Летапіс ваеннай славы.
•••
Жывы летапіс — пра таго, хто добра памятае ўсе сучасныя яму падзеі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ле́топись ж. ле́тапіс, -су м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ана́лы, -аў.
Запісы найбольш значных гістарычных падзей у храналагічным парадку; летапіс.
У аналах гісторыі (перан.: аб чым-н. значным, гераічным, што ўвайшло ў гісторыю; высок.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
хро́ніка, -і, ДМ -ніцы, мн. -і, -нік, ж.
1. Запіс падзей у храналагічнай паслядоўнасці; летапіс.
2. Літаратурны твор, у якім паслядоўна паказана гісторыя грамадскіх, палітычных, сямейных і інш. падзей.
Сямейная х. пісьменніка.
3. Аддзел паведамленняў у газеце.
4. Фільм, прысвечаны падзеям бягучага грамадскага жыцця.
|| прым. храніка́льны, -ая, -ае.
Х. жанр.
Хранікальныя запісы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
временни́к м.
1. уст. ле́тапіс, -су м.; хро́ніка, -кі ж.;
2. (журнал) часо́піс, -са м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гісторыя; летапіс (перан.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
Сойм ‘сейм’ (Байк. і Некр., Гарэц., Др.-Падб.), ‘збор, з’езд’ (Ласт.), со́йма ‘зборышча’: пʼяная сойма (слуц., А. Кулакоўскі), ст.-бел. соимъ, старое съемъ ‘сход прадстаўнікоў шляхты ў Рэчы Паспалітай’, ‘змова’ (?): почалъ с нѣмъци соимы чинити (Віленскі летапіс XV–XVI стст.), соймік ‘сход прадстаўнікоў шляхты ВКЛ’. Укр. сойм ‘сейм’, со́йма ‘натоўп’, рус. дыял. сойм ‘сялянскі сход’, сойма, суйм, суём ‘тс; натоўп; бойка’. З прыстаўкі *съ‑ і кораня *jьm‑ ад *jęti ‘браць’ (Фасмер, 3, 707). Аднак з улікам польск. sejm ‘сход’, ст.-польск. sjem ‘тс’, славен. sȅjem ‘рынак, кірмаш’, серб.-харв. sajȁm ‘тс’ магчыма рэканструяваць прасл. *sъjьmъ ‘сход, збор’, аддзеяслоўны назоўнік, паводле Ластоўскага, ад сыймацца ‘падыймацца’ (Ласт.), параўн. ст.-бел. съимуть на Вельи, вышеи Ковна двѣ мили (Летапіс Аўрамкі XV ст., гл. Карскі 2-3, 373). Інакш Сной (Бязлай, 3, 224), які выводзіць славенскае і сербскахарвацкае словы з *sъnьmъ ‘тс’. Гл. сейм.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)