ко́паны
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
ко́паны |
ко́паная |
ко́панае |
ко́паныя |
| Р. |
ко́панага |
ко́панай
ко́панае |
ко́панага |
ко́паных |
| Д. |
ко́панаму |
ко́панай |
ко́панаму |
ко́паным |
| В. |
ко́паны (неадуш.)
ко́панага (адуш.) |
ко́паную |
ко́панае |
ко́паныя (неадуш.)
ко́паных (адуш.) |
| Т. |
ко́паным |
ко́панай
ко́панаю |
ко́паным |
ко́панымі |
| М. |
ко́паным |
ко́панай |
ко́паным |
ко́паных |
Крыніцы:
piskunou2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
ко́паны
дзеепрыметнік, залежны стан, прошлы час, незакончанае трыванне
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
ко́паны |
ко́паная |
ко́панае |
ко́паныя |
| Р. |
ко́панага |
ко́панай
ко́панае |
ко́панага |
ко́паных |
| Д. |
ко́панаму |
ко́панай |
ко́панаму |
ко́паным |
| В. |
ко́паны (неадуш.)
ко́панага (адуш.) |
ко́паную |
ко́панае |
ко́паныя (неадуш.)
ко́паных (адуш.) |
| Т. |
ко́паным |
ко́панай
ко́панаю |
ко́паным |
ко́панымі |
| М. |
ко́паным |
ко́панай |
ко́паным |
ко́паных |
Кароткая форма: ко́пана.
Крыніцы:
piskunou2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
капа́ны і ко́паны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад капа́ць.
2. у знач. прым. Вычасаны з дрэва, выкапанага з коранем; не гнуты (пра полаз).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пракапа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны і -ко́паны; зак., што.
1. Зрабіць што-н., капаючы ў даўжыню, у глыбіню.
П. канаву.
2.
Капаючы, прайсці наскрозь.
П. падземны ход.
3. Правесці які-н. час капаючы.
Пракапаў увесь дзень.
|| незак. прако́пваць, -аю, -аеш, -ае (да 1 і 2 знач.).
|| наз. прако́пванне, -я, н. (да 1 і 2 знач.) і прако́пка, -і, ДМ -пцы, ж. (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
*Вы́скарачэнь, вы́скороченʼ, вы́скоротенʼ, ви́скорожэнь, ви́скорошэнʼ, ви́скочэнʼ ’загнуты канец полаза — нос саней; планка, якая ідзе ад загнутага канца полаза саней да першага капыла’ (Маслен.). Бясспрэчна, звязана з рус. вы́скорь і далей выскордь ’дрэва з аголеным карэннем, якое звалена бурай’, таму што полаз часта рабілі з выгнутага кораня (параўн. ко́паны полоз ’полаз з выгнутага кораня’, Маслен., 183). Ад *vyskъriti, якое да і.-е. *(s)ker‑ ’рэзаць, аддзяляць’ (аналагічна рус. выскордь < *vyskъrdnǫti, якое да *s(ker)‑d‑; гл. Мяркулава, Этимология, 1973, 55 і наст.). Бел. формы, відавочна, з расшырэннем дзеепрыметніка на ‑to‑, г. зн. першапачатковая форма вы́скоротенʼ. Але не выключана і ўтварэнне па аналогіі з выварацень (гл.). Параўн. яшчэ Фасмер, 1, 370 і наст.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Капані́ ’сані, палазы якіх не гнутыя, а зроблены з дрэва, выкапанага з коранем’ (Нас.; КЭС, лаг.; круп., Жыв. сл.; Др.-Падб.; светлаг., Мат. Гом.; віл. Сл. паўн.-зах.; бялын., Янк. Мат.); кыпанікі ’тс’ (Яўс.), капа́нікі ’палазы’ (гом., Мат. Гом.), кыпа́нь, кыпане́ц ’дрэва з загнутым коранем’ (Нік. Очерки), капа́ны і ко́паны ’вычасаны з дрэва, выкапанага з коранем’ (ТСБМ). Рус. смал., калуж. ко́пани ’палазы з такога кораня’. Узыходзіць да прасл. kopanь, якое з дзеепрыметніка прошл. часу kopanъ < kopati > капа́ць (гл.). Параўн. рус. цвяр., пск., пецярб. ко́панцы ’сані’, а таксама рус. наўг., кастрам., ярасл., цвяр., урал. копань ’дрэва, выкапанае з коранем для выкарыстання яго ў будаўніцтве гаспадарчых памяшканняў, суднаў, саней’, укр. копани́ця ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)