◎ Ко́нскае шча́ўе ’шчаўе дамашняе, Rumex domesticus Hartm crispus L.’ (Кіс.). Да конь© (гл.). Параўн. конскае пучча (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ко́нскі
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
ко́нскі |
ко́нская |
ко́нскае |
ко́нскія |
| Р. |
ко́нскага |
ко́нскай
ко́нскае |
ко́нскага |
ко́нскіх |
| Д. |
ко́нскаму |
ко́нскай |
ко́нскаму |
ко́нскім |
| В. |
ко́нскі (неадуш.)
ко́нскага (адуш.) |
ко́нскую |
ко́нскае |
ко́нскія (неадуш.)
ко́нскіх (адуш.) |
| Т. |
ко́нскім |
ко́нскай
ко́нскаю |
ко́нскім |
ко́нскімі |
| М. |
ко́нскім |
ко́нскай |
ко́нскім |
ко́нскіх |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
ко́нский ко́нскі;
ко́нские испыта́ния ко́нскія выпрабава́нні;
ко́нское поголо́вье ко́нскае пагало́ўе.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ко́нскі, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да каня, належыць яму. Конская грыва. Конскія падковы. Конскае ржанне. Конская збруя. □ Своеасаблівы і такі знаёмы Пракопу пах хлява і кепскага стойла востра б’е ў нос. Колас.
2. Разм. Вялікі, моцны. Вялізны, з конскімі сківіцамі мужчына носіць за плячамі вінтоўку, глядзіць спадылба, злосна. Навуменка.
3. Як састаўная частка некаторых батанічных назваў. Конскае шчаўе. Конская цыбуля. Конскі боб.
•••
Конская сіла гл. сіла.
Конскі капітан гл. капітан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Каншча́к ’конскае шчаўе, Rumex canfcrtus Willd.’ (Сцяшк.). Утворана ад назвы каня, канна, канно (Япк. 1; Сцяц.; усх.-палес., Жыв. сл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вало́ссе, ‑я, н., зб.
1. Шэрсць, волас жывёлы. Хлапчанё сядзела на мураўцы каля прызбы сваёй хаты і старанна разблытвала доўгае конскае валоссе. Кулакоўскі.
2. Разм. Валасы. На няголеным твары.. [Піліпоўскага] выбівалася рыжаватае валоссе. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дане́сціся, ‑нясецца; пр. данёсся, ‑неслася; зак.
Пашырыўшыся, наблізіўшыся, зрабіцца чутным (пра гукі, пахі і пад.). Нявідны адчуў нейкую радасць, калі да яго слыху данёсся.. шчэбет дзіцячых галасоў. Колас. Да Злобіча данеслася конскае тупанне, парыпванне драбінак — ехаў абоз. М. Ткачоў. // Зрабіцца вядомым (пра чуткі, весткі і пад.). Да людзей данеслася радасная вестка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хі́лы, ‑ая, ‑ае.
Разм. Слабы, хваравіты. [Дачка:] — Калі ты ўжо нядужы і хілы, Калі ў сэрцы няма болей сілы, Дык я заўтра сама завяду Гадаванку маю ў чараду. Глебка. // Які дрэнна расце, чахлы. Такое высокае і сакавітае конскае шчаўе расло, што між яго трэба было адшукваць рэдкія і хілыя кусцікі чырвонай канюшыны. Пянкрат. // перан. Стары, трухлявы. Два хляўцы з паветкамі, хілы плот панік. Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ржа́ние ср.
1. іржа́нне, -ння ср., (после гласных) ржа́нне, -ння ср.;
лошади́ное ржа́ние ко́нскае ржа́нне;
слы́шать ржа́ние чуць ржа́нне;
2. прост. рагата́нне, -ння ср.; ро́гат, -ту м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Віск ’пранізлівы крык’ (БРС, КТС, Гарэц., Нас.), укр. виск, ст.-рус. вискъ (з XVII ст.), польск. wisk ’віск’; ’піск’; ’крык’, серб.-харв. ви̏ска ’крык, віск’; ’конскае іржанне’, макед. виск ’іржанне’; ’віск’, балг. виск ’іржанне’, ст.-слав. вискъ. Прасл. viskъ — гукапераймальнае ад vi‑ і суф. sk‑ъ. Праабражэнскі (1, 83) параўноўвае з н.-в.-ням. wiehern ’іржаць’, якое з’яўляецца ўзмацняльнай формай ад с.-в.-ням. wihen, ст.-в.-ням. wihôn (Клюге, 689). Гл. таксама визг (Фасмер, 1, 313; Шанскі, 1, В, 94).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)