кату́х
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
кату́х |
катухі́ |
| Р. |
катуха́ |
катухо́ў |
| Д. |
катуху́ |
катуха́м |
| В. |
кату́х |
катухі́ |
| Т. |
катухо́м |
катуха́мі |
| М. |
катуху́
катусе́ |
катуха́х |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
кату́х, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.
1. Невялікі хлеў або адгароджанае месца ў хляве.
К. для свіней.
2. перан. Пра цёмны, малы пакой або хату (разм.).
Сем гадоў жыву ў гэтым катуху.
|| памянш. катушо́к, -шка́, мн. -шкі́, -шко́ў, м.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кату́х, -ха́ м.
1. хлево́к, заку́т, саж;
2. перен., разг. (о жилье) конура́ ж.;
3. обл. за́кром
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
кату́х, ‑а, м.
1. Маленькі хлеў або адгароджанае месца ў хляве. Мінуць стаў у свінарніку над балясамі, якімі быў абгароджан катух, успёрся на іх і доўга глядзеў, як завадская свіння цярэбіць зялёную канюшыну. Чорны.
2. Пра цёмны, малы пакой або хату. Вярнуўшыся дамоў. Васіль знайшоў на стале пісьмо. На канверце — знаёмы почырк. Жонка. Што яна піша? .. Усё тое ж: бяры да сябе.. «Бяры! — паморшчыўся. — А куды? Вось у гэты катух? Ды ты сама ўцячэш адсюль». Шашкоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Кату́х ’хлявок, закутак’; ’будка, засек’ (БРС, Касп.), ’куратнік’ (Шат.), ’катух, хлявок; закутак, дзе сыплюць на зіму бульбу’ (Сцяшк., МГ); ’катух, сплецены з саломы вялікі кошык’ (Бяльк.); ’адгароджанае месца ў гаспадарчым будынку; яслі’ (Сл. паўн.-зах., 2), пашырана выключна ва ўсх.-слав. мовах. Параўн. рус. дыял. коту́х ’памяшканне для свойскай жывёлы, хлеў; куратнік; сабачая будка; заканурак’ і г. д., укр. дыял. коту́х ’невялічкая будова для птушак’. Паводле Трубачова, Эт. сл., 11, 208 (тут і агляд слав. матэрыялу), вытворнае з суф. ‑uxъ ад прасл. *kotъ, вядомага толькі ў некалькіх слав. мовах. Параўн. серб.-харв. дыял. ко̑т ’закутак для свойскіх жывёл, для маладняку’, ст.-чэш. kot, kót ’будка, лаўка’ (гл. у Трубачова, там жа, II). Параўн. яшчэ Фасмер, 2, 354; Трубачоў, там жа, 214–215.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
катушо́к, ‑шка, м.
Памянш. да катух; невялікі катух.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
уштурхну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; -ну́ты; зак., каго-што ў што.
Штурхнуўшы, прымусіць увайсці, штуршком упіхнуць куды-н.
У. падсвінка ў катух.
|| незак. ушту́рхваць, -аю, -аеш, -ае і уштурхо́ўваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
замэ́каць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Разм. Пачаць мэкаць. // Мэкнуць. Каза замэкала і .. уцякла ў катух. Лужанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Свіну́х ‘хлеў для свіней’ (ТСБМ, Сержп. Прымхі), свіну́шнік ‘тс’ (ТСБМ, ТС). Ад свіны (гл.) па тыпу катух, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)