ка́рта, -ы, ДМ ка́рце, мн. -ы, карт, ж.
1. Зменшаны чарцёж зямной паверхні, зорнага неба або паверхні якой-н. планеты.
Геаграфічная к.
К.
Месяца.
Астранамічная к.
2. Адзін з цвёрдых папяровых лісткоў, якія складаюць калоду для гульні і адрозніваюцца паміж сабой па намаляваных на іх умоўных фігурах або ачках чатырох масцей.
Калода карт.
3. мн. Гульня пры дапамозе калоды такіх лісткоў.
Гульня ў карты.
4. Бланк для запаўнення якімі-н. звесткамі.
Санаторная к.
◊
Зблытаць карты — разладзіць, парушыць чые-н. планы, намеры.
І карты ў рукі — пра таго, хто мае ўсе магчымасці, умовы для чаго-н.
Карта біта — пра чый-н. правал, пройгрыш.
Раскрыць карты — перастаць трымаць у тайне свае планы і намеры.
Ставіць на карту што — рызыкаваць чым-н., спадзеючыся на выгаду, выйгрыш.
|| прым. карцёжны, -ая, -ае (да 3 знач.) і ка́ртачны, -ая, -ае (да 2 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ка́рта в разн. знач. ка́рта, -ты ж.;
топографи́ческая ка́рта тапаграфі́чная ка́рта;
санато́рная ка́рта санато́рная ка́рта;
коло́да карт кало́да карт;
◊
ста́вить на ка́рту ста́віць на ка́рту;
раскры́ть свои́ ка́рты раскры́ць свае́ ка́рты;
ка́рта би́та ка́рта бі́та;
и ка́рты в ру́ки і ка́рты ў ру́кі;
смеша́ть (спу́тать) ка́рты змяша́ць (зблы́таць) ка́рты.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ка́рта ж., в разн. знач. ка́рта;
тапаграфі́чная к. — топографи́ческая ка́рта;
санато́рная к. — санато́рная ка́рта;
кало́да карт — коло́да карт;
гуля́ць у ~ты — игра́ть в ка́рты;
○ ко́нтурная к. — ко́нтурная ка́рта;
няма́я к. — нема́я ка́рта;
сінапты́чная к. — синопти́ческая ка́рта;
◊ к. бі́та — ка́рта би́та;
(і) ка́рты ў ру́кі — (и) ка́рты в ру́ки;
раскры́ць ка́рты — раскры́ть ка́рты;
ста́віць на ка́рту — ста́вить на ка́рту;
зблы́таць ка́рты — спу́тать ка́рты
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ка́рта, ‑ы, ДМ карце; Р мн. карт; ж.
1. Зменшаны чарцёж зямной паверхні або яе часткі з пераважным улікам тых або іншых спецыяльных прымет. Геаграфічная карта. Тапаграфічная карта. Лінгвістычная карта. // Чарцёж зорнага неба або паверхні планеты. Астранамічная карта. Карта Месяца.
2. Адзін з цвёрдых папяровых лісткоў, якія складаюць набор (калоду) для гульні і адрозніваюцца паміж сабой па намаляваных на іх умоўных фігурах або ачках чатырох масцей. Калода карт. Тасаваць карты. Казырная карта. // мн. (ка́рты, карт). Гульня пры дапамозе такіх лісткоў. Гуляць у карты. □ Вечарамі зімой збіраліся малінаўцы да каго-небудзь на вячоркі, бесперапынна курылі і рэзаліся ў карты — у воза або ў дурня. Чарнышэвіч.
3. Ліст паперы, бланк, які трэба запоўніць спецыяльнымі звесткамі. Санаторная карта. Тэхналагічная карта.
•••
Контурная карта — геаграфічная карта, на якую нанесены абрысы вадаёмаў і сушы без назвы іх.
Нямая карта — вучэбная геаграфічная карта без абазначэння назваў.
Сінаптычная карта — геаграфічная карта, на якую нанесены звесткі аб надвор’і, атрыманыя адначасова ў розных месцах (служыць для прадказання надвор’я).
Зблытаць карты гл. зблытаць.
(І) карты ў рукі каму — пра таго, хто мае ўсе магчымасці, умовы для чаго‑н.
Карта (стаўка) біта — пра чый‑н. пройгрыш, правал.
Раскрыць карты гл. раскрыць.
Скласці карты гл. скласці.
Ставіць на карту гл. ставіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ка́рта 1 ў картачнай гульні. Гл. карта 3.
Ка́рта 2 ’геаграфічная карта’. Гл. карта 3.
Ка́рта 3 ’дакумент, пасведчанне’ (КЭС, лаг.), ’ліст, запіска, паштоўка’ (Нас., Шат., Шн., Гарэц., Др.-Падб., Булг., Мал., Шпіл., Сержп.). Старое запазычанне (1539) з польск. karta, якое з італ. carta < лац. charta ’папера’ < ст.-грэч. χάρτης (Булыка, Запазыч., 142; Фасмер, 2, 203).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
аэронавигацио́нный аэранавігацы́йны;
аэронавигацио́нная ка́рта аэранавігацы́йная ка́рта;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дзесяцівёрстка ж. (карта) десятивёрстка
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сінапты́чны метеор. синопти́ческий;
○ ~ная ка́рта — синопти́ческая ка́рта;
~ная метэарало́гія — синопти́ческая метеороло́гия
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ко́нтурный ко́нтурны;
ко́нтурная ка́рта геогр. ко́нтурная ка́рта;
ко́нтурная ли́ния ко́нтурная лі́нія.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нямы́, -а́я, -о́е.
1. Пазбаўлены здольнасці гаварыць.
Нямое дзіця.
Школа для нямых (наз.).
2. перан. Маўклівы, ціхі.
Нямая цішыня.
3. перан. Скрыты, затоены.
Н. папрок.
○
Нямая карта — вучэбная геаграфічная карта без абазначэння назваў.
Нямое кіно — неагучанае кіно.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)