ка́пелька, -і, ДМ -льцы, мн. -і, -лек, ж.
1. Маленькая кропля.
Капелькі расы.
Выпіць да капелькі.
2. адз., перан., чаго. Самая малая колькасць чаго-н. (разм.).
У слоіку засталася к. малака.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ка́пелька
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
ка́пелька |
ка́пелькі |
| Р. |
ка́пелькі |
ка́пелек |
| Д. |
ка́пельцы |
ка́пелькам |
| В. |
ка́пельку |
ка́пелькі |
| Т. |
ка́пелькай
ка́пелькаю |
ка́пелькамі |
| М. |
ка́пельцы |
ка́пельках |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
ка́пелька ж.
1. уменьш.-ласк. ка́пелька;
~кі расы́ — ка́пельки росы́;
2. разг. (самое малое количество чело-л.) ка́пелька;
застала́ся адна́ к. малака́ — оста́лась одна́ ка́пелька молока́;
◊ ні ~кі — ни ка́пельки
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ка́пелька
1. уменьш.-ласк. кро́пелька, -кі ж., ка́пелька, -кі ж.;
2. (самое малое количество чего-л.) разг. ка́пелька, -кі ж.;
◊
ни ка́пельки ні ка́пелькі;
до после́дней ка́пельки да апо́шняй кро́пелькі (ка́пелькі).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ка́пелька, ‑і, ДМ ‑льцы; Р мн. ‑лек; ж.
1. Памянш.-ласк. да капля (у 1 знач.).
2. толькі адз. Самая малая колькасць чаго‑н. Ужо засталася толькі капелька [чаю] на самым дне, і шкада было яе выпіваць, і нельга было выцерпець. Кулакоўскі. // у знач. прысл. ка́пельку. Зусім нямнога, чуць-чуць. Адпачыць капельку.
•••
Ні капелькі — ніколькі, ані.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кро́пелька ж., уменьш.-ласк. ка́пелька;
~кі расы́ — ка́пельки росы́;
◊ ні ~кі — ни ка́пельки
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Ка́пачка ’кропелька’ (Бяльк.), капычку ’крышку’ (Яўс.), кипачкі сабраць ’быць вельмі падобным’ (Гарэц., Янк. БП). Укр. рус. кипочка ’капелька’. Усх.-слав. утварэнне, якое тэрытарыяльна проціпастаўляецца зах.- і паўд.-слав. карчма (Трубачоў, Эт. сл., 9, 150). Лднак параўн. κάηκα ’капля’ (Ян., Бяльк.), да капаць (гл.).
◎ Капа́чка, кыпачка ’жанчына, якая працуе на ўборцы бульбы’ (Яўс., Сцяшк.); ’матыка’ (браг., Шатал.). Да капач (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ка́ліўца ср.
1. уменьш.-ласк. (отдельно взятое зерно, растение) расте́ньице; стебелёк м.; зёрнышко;
2. щепо́тка ж.; ка́пелька ж.;
3. в знач. нареч., разг. ка́пельку
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Све́чка ‘палачка з тлушчавага рэчыва з кнотам у сярэдзіне, якая служыць для асвятлення’ (ТСБМ, Шымк. Собр., Бяльк.), ‘капелька тлушчу на паверхні вадкай стравы’ (смарг., паст., лаг., в.-дзв., Сл. ПЗБ; Барад.; рас., Шатал.), свяча́ ‘свечка’ (Нас., Ласт.), свеча́ ‘свечка’, ‘прамы сук у сасны’ (ТС), сві́чкі ‘перыяд ад каляд да вадохрышча’ (Сл. Брэс.), све́чнік ‘падсвечнік’ (Ласт., ТСБМ), сьве́чня ‘тс’ (Ласт.), свеча́к ‘светач’ (лях., Сл. ПЗБ). У большасці гаворак ужываецца памяншальная форма ад свяча; параўн. укр. свіча́, рус. свеча́, ст.-рус. свеча, польск. świeca, в.-луж. swěca, н.-луж. swěča, чэш. svíce, славац. svieca, серб.-харв. свијећа, славен. sveča, балг. свещ, макед. све́ка. Прасл. *světja ад асновы *svet‑; гл. Фасмер, 3, 576; Махэк₂, 596, Сной₁, 622. Параўноўваюць з ст.-інд. svetyás ‘белы, светлы’, svetyá; гл. Уленбек, 323; Траўтман, 311; гл. яшчэ БЕР, 6, 545–546; Шустар-Шэўц, 1384–1385; Борысь, 622.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)