капа́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; незак.
1. у чым. Рыцца, капаючы.
К. ў градках.
К. ў пяску.
2. перан., у чым. Залішне старанна, дэталёва аналізаваць, абдумваць што-н., унікаць у што-н.
К. ў душы.
3. з чым і без дап. Марудзіць, павольна рабіць якую-н. справу.
К. з перакладваннем кніг.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Паддавацца капанню.
Пасля дажджу зямля лягчэй капаецца.
|| зак. закапа́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца (да 3 знач.).
|| наз. капа́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
капа́цца
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
капа́юся |
капа́емся |
| 2-я ас. |
капа́ешся |
капа́ецеся |
| 3-я ас. |
капа́ецца |
капа́юцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
капа́ўся |
капа́ліся |
| ж. |
капа́лася |
| н. |
капа́лася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
капа́йся |
капа́йцеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
капа́ючыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
капа́цца несов.
1. в разн. знач. копа́ться; (искать, перебирать — ещё) ры́ться;
дзе́ці капа́юцца ў пяску́ — де́ти копа́ются в песке́;
к. ў агаро́дзе — копа́ться в огоро́де;
сыры́ пясо́к лёгка капа́ецца — сыро́й песо́к легко́ копа́ется;
вы не́шта до́ўга капа́ецеся — вы что-то до́лго копа́етесь;
к. ў папе́рах — копа́ться (ры́ться) в бума́гах;
2. страд. ры́ться; копа́ться; см. капа́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
капа́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак., у чым.
1. Капаючы, разграбаючы, рыцца ў чым‑н. рыхлым, сыпкім. На дарозе ў пяску капаліся нейчыя куры. Рылько. За плотам пад сцяной капаўся ў снезе стары. Карпюк. // Разм. Перакладваючы, перабіраючы, шукаць што‑н. Капацца ў паперах. Капацца ў кішэні. □ Дзяўчаты тэрмінова шылі сабе нейкія старамодныя сукенкі, хлопцы капаліся ў старых бацькоўскіх скрынях у пошуках доўгіх да пят паляшуцкіх дзедаўскіх світак і кажухоў. Краўчанка. // перан. Дэталёва, па дробязях аналізаваць, абдумваць што‑н., унікаць у што‑н. Капацца ў душы. □ Сяльчонку не захацелася далей капацца ў гэтай старой гісторыі. Асіпенка.
2. Разм. Займацца якой‑н. карпатлівай справай, рабіць што‑н. марудна, няўмела; важдацца. [Туляга:] Ваша праца пасоўваецца. Аляксандр Пятровіч. [Гарлахвацкі:] А іменна? [Туляга:] Матэрыялы падбіраю. [Гарлахвацкі:] Доўга капаецеся. Крапіва. [Жонка] капалася каля прыпечку. Бядуля.
3. Паддавацца капанню. Пад пластом шчэбню была мяккая зямля і капалася лёгка, хутка. Краўчанка.
4. Зал. да капа́ць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
грэ́бціся, грабу́ся, грабе́шся, грабе́цца; грабёмся, грабяце́ся, грабу́цца; гро́бся, грэ́блася; грабі́ся; незак.
Капацца, разграбаць што-н. пальцамі, лапамі.
Г. ў пяску.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ры́ться несов.
1. (копаться) капа́цца;
ры́ться в земле́ капа́цца ў зямлі́;
2. (перебирать, разыскивая, изучая) капа́цца; (о животных) ры́цца;
ры́ться в кни́гах капа́цца ў кні́гах;
3. (шарить, искать) шука́ць;
ры́ться в карма́нах шука́ць у кішэ́нях.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
папакапа́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Разм. Капацца доўга, неаднаразова.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
копа́ться несов., разг.
1. (рыться) капа́цца;
2. (возиться) ко́рпацца; (медлить) мару́дзіць, ке́шкацца;
3. страд. капа́цца; выбіра́цца; см. копа́ть.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
калупа́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; незак. (разм.).
1. Капацца, корпацца ў чым-н., дастаючы што-н.
К. ў грудзе ламачча.
2. перан. Рабіць што-н. марудна і няўмела.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пракапа́цца, ‑а́юся, ‑а́ешся, ‑а́ецца; зак.
1. Капаючы, пранікнуць куды‑н., праз што‑н., дасягнуць чаго‑н., дакапацца. Пракапацца да вады.
2. перан. Капацца некаторы час (гл. капацца ў 2 знач.). Пракапацца дома цэлы дзень.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)