камандзі́р, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Начальнік вайсковай часці, падраздзялення, ваеннага судна.
К. палка.
К. крэйсера.
2. Пра таго, хто любіць камандаваць, аддаваць загады (разм.).
Развялося тут камандзіраў!
|| прым. камандзі́рскі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
камандзі́р, ‑а, м.
Начальнік вайсковай часці, падраздзялення, ваеннага судна. Камандзір палка. Камандзір атрада. Камандзір узвода. □ Сцяпан быў ужо камандзірам у марскім флоце, а Марыля закончыла будаўнічы тэхнікум. Кулакоўскі. // Разм. Аб кіраўніку якога‑н. прадпрыемства, арганізацыі і інш. Камандзір прадпрыемства. Камандзір вытворчасці. // Разм. жарт. Пра чалавека, які любіць распараджацца, камандаваць. — З’явіўся, кажуць, на нашу галаву камандзір, герой! Паслядовіч. — Падумаеш..! Абраўся яшчэ камандзір! Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Камандзі́р ’начальнік вайсковай часці, падраздзялення, ваеннага судна’ (ТСБМ), къмандзе́р ’чалавек, які ў час работы любіць камандаваць іншымі’ (міёр., З нар. сл.), камандзе́р ’тс’ (Грыг., Яруш., Нас.), камандзе́рка ’жанчына ў гасціне, якая зацягвае песні, пачынае забавы, гульні, забаўнік’ (Нас.). Форма з ‑ір несумненна запазычана праз рус. мову (у якой існуе з канца XVII ст.). Форма з ‑ер, відаць, больш старая; параўн. ст.-рус. кумендеръ ’званне высокага рангу ў духоўна-рыцарскім ордэне’ (XIV ст.), ст.-польск. komender (XV ст.), хаця на яе аказала ўплыў форма камандзір, першакрыніца якой франц. commandeur ’камандзір’ (Шанскі, 2 (К), 222).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
камандзі́рскі, -ая, -ае.
1. гл. камандзір.
2. перан. Уласцівы камандзіру, начальніцкі.
К. голас.
К. тон.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
военача́льнік, -а, мн. -і, -аў, м.
Вайсковы або флоцкі начальнік, камандзір (звычайна вышэйшы).
Вопытны в.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ро́та, -ы, ДМ ро́це, мн. -ы, рот, ж.
Падраздзяленне ў пяхоце і некаторых іншых родах войск, якое ўваходзіць у склад батальёна.
Камандзір роты.
Санітарная р.
Цэлая р. каго-н. (перан.: надта многа).
|| прым. ро́тны, -ая, -ае.
Р. камандзір.
Загад ротнага (наз.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
команди́р камандзі́р, -ра м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
узво́д¹, -а, М -дзе, мн. -ы, -аў, м.
Падраздзяленне роты, эскадрона або батарэі.
|| прым. узво́дны, -ая, -ае.
Узводны камандзір.
Далажыць узводнаму (наз.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
батальён, -а, мн. -ы, -аў, м.
Вайсковае падраздзяленне, у склад якога ўваходзіць некалькі рот.
Бессмяротны б.
Санітарны б.
|| прым. батальённы, -ая, -ае.
Б. камандзір.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)