камандзі́р

назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. камандзі́р камандзі́ры
Р. камандзі́ра камандзі́раў
Д. камандзі́ру камандзі́рам
В. камандзі́ра камандзі́раў
Т. камандзі́рам камандзі́рамі
М. камандзі́ру камандзі́рах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

камандзі́р, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Начальнік вайсковай часці, падраздзялення, ваеннага судна.

К. палка.

К. крэйсера.

2. Пра таго, хто любіць камандаваць, аддаваць загады (разм.).

Развялося тут камандзіраў!

|| прым. камандзі́рскі, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

камандзі́р м. команди́р

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

камандзі́р, ‑а, м.

Начальнік вайсковай часці, падраздзялення, ваеннага судна. Камандзір палка. Камандзір атрада. Камандзір узвода. □ Сцяпан быў ужо камандзірам у марскім флоце, а Марыля закончыла будаўнічы тэхнікум. Кулакоўскі. // Разм. Аб кіраўніку якога‑н. прадпрыемства, арганізацыі і інш. Камандзір прадпрыемства. Камандзір вытворчасці. // Разм. жарт. Пра чалавека, які любіць распараджацца, камандаваць. — З’явіўся, кажуць, на нашу галаву камандзір, герой! Паслядовіч. — Падумаеш..! Абраўся яшчэ камандзір! Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Камандзі́р ’начальнік вайсковай часці, падраздзялення, ваеннага судна’ (ТСБМ), къмандзе́р ’чалавек, які ў час работы любіць камандаваць іншымі’ (міёр., З нар. сл.), камандзе́р ’тс’ (Грыг., Яруш., Нас.), камандзе́рка ’жанчына ў гасціне, якая зацягвае песні, пачынае забавы, гульні, забаўнік’ (Нас.). Форма з ‑ір несумненна запазычана праз рус. мову (у якой існуе з канца XVII ст.). Форма з ‑ер, відаць, больш старая; параўн. ст.-рус. кумендеръ ’званне высокага рангу ў духоўна-рыцарскім ордэне’ (XIV ст.), ст.-польск. komender (XV ст.), хаця на яе аказала ўплыў форма камандзір, першакрыніца якой франц. commandeur ’камандзір’ (Шанскі, 2 (К), 222).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

военача́льнік, -а, мн. -і, -аў, м.

Вайсковы або флоцкі начальнік, камандзір (звычайна вышэйшы).

Вопытны в.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

камандзі́рскі, -ая, -ае.

1. гл. камандзір.

2. перан. Уласцівы камандзіру, начальніцкі.

К. голас.

К. тон.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ро́та, -ы, ДМ ро́це, мн. -ы, рот, ж.

Падраздзяленне ў пяхоце і некаторых іншых родах войск, якое ўваходзіць у склад батальёна.

Камандзір роты.

Санітарная р.

Цэлая р. каго-н. (перан.: надта многа).

|| прым. ро́тны, -ая, -ае.

Р. камандзір.

Загад ротнага (наз.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

команди́р камандзі́р, -ра м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

узво́д¹, -а, М -дзе, мн. -ы, -аў, м.

Падраздзяленне роты, эскадрона або батарэі.

|| прым. узво́дны, -ая, -ае.

Узводны камандзір.

Далажыць узводнаму (наз.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)