ка́зка
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
ка́зка |
ка́зкі |
| Р. |
ка́зкі |
ка́зак |
| Д. |
ка́зцы |
ка́зкам |
| В. |
ка́зку |
ка́зкі |
| Т. |
ка́зкай
ка́зкаю |
ка́зкамі |
| М. |
ка́зцы |
ка́зках |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
ка́зка, -і, ДМ -зцы, мн. -і, -зак, ж.
1. Апавядальны твор вуснай народнай творчасці або літаратурны твор пра выдуманых асоб і падзеі, пераважна з удзелам чарадзейных фантастычных сіл.
Беларускія народныя казкі.
Казкі народаў Усходу.
2. Выдумка, няпраўда, мана.
Усё гэта — казкі.
◊
Бабскія казкі — беспадстаўныя нагаворы.
Казка пра белага бычка (разм., неадабр.) — пра бясконцае паўтарэнне аднаго і таго ж з самага пачатку.
|| памянш. ка́зачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж. (да 1 знач.).
|| прым. ка́зачны, -ая, -ае (да 1 знач.).
К. жанр.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ка́зка ж., прям., перен. ска́зка;
белару́скія наро́дныя ~кі — белору́сские наро́дные ска́зки;
усё гэ́та ~кі — всё э́то ска́зки;
◊ ба́біны (бабу́льчыны) ~кі — ба́бушкины ска́зки;
каза́ная к. — ста́рая исто́рия;
раска́зваць ~кі — расска́зывать ска́зки;
ні ў ка́зцы сказа́ць ні пяро́м апіса́ць — нар.-поэт. ни в ска́зке сказа́ть ни перо́м описа́ть;
к. пра бе́лага бычка́ — погов. ска́зка про бе́лого бычка́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ка́зка, ‑і, ДМ ‑зцы; Р мн. ‑зак; ж.
1. Апавядальны твор вуснай народнай творчасці або літаратурны твор аб выдуманых падзеях, нярэдка з удзелам чарадзейнай, фантастычнай сілы. Беларускія народныя казкі. Казкі Андэрсена. □ Гэта было адно з тых месц, пра якія калісьці народ расказваў страхотныя казкі — з разбойнікамі, з лесунамі, з русалкамі. Бядуля. Ні ў казцы сказаць, ні пяром апісаць. З нар. // перан. Пра што‑н. незвычайнае, дзівоснае, цудоўнае. Ёсць тут сем хвой. Не хвоі — казка. Колас. Печаная бульба — гэта казка, Паскрабеш нажом — і калі ласка. Жоўтая скарынка, як пірог. Панчанка.
2. Што‑н. выдуманае, нерэальнае; байка 1 (у 2 знач.). Нагаварыць розных казак. □ [Гарлахвацкі] Ну, гэтыя казкі вы расказвайце сваёй бабулі. Ніхто ім не паверыць. Крапіва.
•••
Бабскія казкі — тое, што і бабскія плёткі (гл. плётка 2).
Казаная казка — пра не раз чутае і не вартае ўвагі.
Казка пра белага бычка — пра бясконцае паўтарэнне аднаго і таго ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
каза́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., ка́жацца; незак.
Гаварыцца, расказвацца.
Скора казка кажацца, ды не скора справа робіцца (прыказка).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
небылі́ца, -ы, мн. -ы, -лі́ц, ж.
1. Выдумка, ілжывае паведамленне, хлусня.
Разносіць небыліцы.
2. Від жартаўлівых твораў вуснай народнай славеснасці; казка.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ка́зачны, -ая, -ае.
1. гл. казка.
2. перан. Незвычайны, дзівосны, цудоўны, небывалы.
К. куточак.
Казачная цана.
|| наз. ка́зачнасць, -і, ж. (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ска́зка
1. ка́зка, -кі ж.;
2. перен. ка́зка, -кі ж., ба́йка, -кі ж.;
всё э́то ска́зки усё гэ́та ка́зкі (ба́йкі);
3. (список, реестр) ист. ска́зка, -кі ж.;
реви́зская ска́зка ист. рэві́зская ска́зка;
◊
ска́зка про бе́лого бычка́ шутл. ка́зка пра бе́лага бычка́;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
По́казка ’прыказка, байка’ (Янк. 1, Сл. ПЗБ). Ад по‑казка > да по- і казаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пры́казка, -і, ДМ -зцы, мн. -і, -зак, ж.
1. Кароткае народнае выслоўе павучальнага зместу; народны афарызм.
Стаць прыказкай (пра каго-, што-н., што стала агульнавядомым з якога-н. боку).
2. Прыгаворка, зачын казкі.
Гэта п., а казка наперадзе.
|| прым. пры́казкавы, -ая, -ае (да 1 знач.).
П. выраз.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)