зіха́ць
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
зіха́ю |
зіха́ем |
| 2-я ас. |
зіха́еш |
зіха́еце |
| 3-я ас. |
зіха́е |
зіха́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
зіха́ў |
зіха́лі |
| ж. |
зіха́ла |
| н. |
зіха́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
зіха́й |
зіха́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
зіха́ючы |
Крыніцы:
dzsl2007,
piskunou2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
зіха́ць, ‑ае; незак.
Абл. Каротка імгненна бліскаць. Маланка цяпер зіхала амаль бесперапынна. Даніленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Зі́хаць ’абглядаць’ (жлоб., Жыв. сл.). Рус. цвяр. зёхать, зе́хать ’глядзець’. Суадносіцца, відаць, з ззяць, ’быць адкрытым’ (тут пра вочы), але магчыма і сувязь з ззяць 2 ’блішчаць, свяціць’. Пра элемент х гл. зяхаць. Параўн. яшчэ зяваць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зіхну́ць, ‑не; зак.
Аднакр. да зіхаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сіха́ць: мала́нка сіха́е (лельч., ДАБМ, камент., 899). Гл. зіха́ць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Зіхаце́ць ’блішчаць, пералівацца’ (ТСБМ), зехаце́ць ’часта дыхаць, раскрываючы пашчу’ (Сл. паўн.-зах.). Відаць, тут адбываецца далейшае сумяшчэнне каранёў, прадстаўленых у ззяць 2 ’блішчаць’ і ззяць 1 ’быць адкрытым’ (адкуль зяваць). З ззяць 1 суадносіцца зяхаць (гл.) і зіхаць (гл.). Ад дзеяслова з суф. ‑ot‑ утвараецца назоўнік (параўн. рогат) zěxot‑, ад якога з суф. ‑ě‑ti — дзеяслоў zěxoteti > зехацець, які ўжываецца ў абодвух значэннях. Параўн. жухацець ’гарэць, свяціць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)