зу́бр
назоўнік, агульны, адушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
зу́бр |
зубры́ |
| Р. |
зубра́ |
зубро́ў |
| Д. |
зубру́ |
зубра́м |
| В. |
зубра́ |
зубро́ў |
| Т. |
зубро́м |
зубра́мі |
| М. |
зубры́ |
зубра́х |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
зубр, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.
1. Дзікі лясны бык сямейства пустарогіх.
2. Пра коснага, кансерватыўна настроенага чалавека.
3. Пра буйнога спецыяліста, уплывовую асобу (разм., жарт.).
Што гавораць пра гэта зубры навукі?
|| прым. зубро́вы, -ая, -ае (да 1 знач.) і зубры́ны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зубр (род. зубра́) м., зоол. зубр
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зубр зоол., перен. зубр, род. зубра́ м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зубр, ‑а, м.
1. Дзікі лясны бык сямейства пустарогіх. У Белавежскай пушчы жывуць зубры, дзе-нідзе трапляюцца мядзведзь. «Звязда».
2. перан. Разм. Пра буйнога спецыяліста, уплывовую асобу ў якой‑н. галіне дзейнасці. Максіма здзівіла, што сярод .. [пракурораў] няма зубра абвінавачання пракурора Пжылуцкага, аўтара абвінаваўчага акта. Машара. // Пра таго, хто ўпарта трымаецца сваіх адсталых поглядаў. Лаяў арыштаваных толькі .. дваранскі з’езд, але ад гэтых зуброў, ад гэтага гнязда цемрашальства ніхто нічога іншага і не чакаў. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Зубр ’Bison bonasus’. Рус., укр. зубр, польск. żubr, в.-луж., чэш. zubr, славац. zubor, славен. zǫ̑ber, серб.-харв. зу̏бар, зу̀бāр, балг. зубър. Ц.-слав. зѫбрь. Ст.-бел. зубр (Александрыя). Версія пра запазыч. зубр з ятвяж. *sumbris, літ. stum̃bras, лат. sumbrs (Буга, Rinkt., 1, 378–380; 2, 678–679 — пры кантамінацыі з зуб; Вяржбоўскі, Весці АН БССР, 1960, 3, 125–132) выклікае пярэчанні (Лаўчутэ, Сл. балт., 142). Фасмер (2, 107) указвае на верагоднасць першаснай (а не другаснай) сувязі з зуб. Іванаў (Этимология, 1975, 157) прапануе каўк. паралелі слову зубр, прымаючы сувязь *zǫbъ — *zǫbrъ. Патрэбны далейшыя даследаванні.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
галі́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
Памянш.-ласк. да галіна; невялікая галіна. Зубр рушыць далей, абрываючы мімаходам маладыя галінкі ясеня. В. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адзіне́ц, ‑нца, м.
Зусім адзін, адзінокі, які адбіўся ад статка (пра жывёл). Зубр-адзінец. // Адзінокі, бессямейны; бабыль. [Агей] адзін цяпер, адзінцом павінен будзе дажываць свой век. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бык¹, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.
1. Самец буйной рагатай жывёлы, дзікай і свойскай.
Бой быкоў.
Племянны б.
2. звычайна мн. Падсямейства буйных жвачных млекакормячых (тур, бізон, зубр і пад.).
◊
Браць быка за рогі (разм.) — пачынаць дзейнічаць энергічна, з галоўнага.
|| памянш. бычо́к, -чка́, мн. -чкі́, -чко́ў, м. Быць бычку на вяровачцы (прыказка).
|| прым. бычы́ны, -ая, -ае і быча́чы, -ая, -ае.
Нораў бычачы, а розум цялячы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пава́дка, ‑і, ДМ ‑дцы; Р мн. ‑дак; ж.
Манера паводзіць сябе; звычка. Воўчая павадка. □ Па сваіх павадках зубр асцярожны, але не баязлівы. Прырода Беларусі. Ведаў [хлопчык Антусёк] птушак і звяроў Галасы й павадкі. Гілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)