здрыга́цца
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
здрыга́юся |
здрыга́емся |
| 2-я ас. |
здрыга́ешся |
здрыга́ецеся |
| 3-я ас. |
здрыга́ецца |
здрыга́юцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
здрыга́ўся |
здрыга́ліся |
| ж. |
здрыга́лася |
| н. |
здрыга́лася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
здрыга́йся |
здрыга́йцеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
здрыга́ючыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
здрыга́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1. Уздрыгваць, калаціцца. І гудзе зямля і здрыгаецца — То ляцяць удаль цягнікі. Ставер. І пачаў [хлопец] нажом сталёвым пілаваць і секчы дрэва, аж здрыгаўся пень яловы, аж смала на ім кіпела. Дубоўка.
2. Рабіць сутаргавыя рухі, мімаволі ўздрыгваць (ад страху, узрушэння і пад.). [Лясніцкі] міжвольна прыпыніў ход, асцярожна, паціху ступаў па пышным дыване, здрыгаўся, калі трэскала пад нагой сухая галінка. Зарэцкі. Прыезджы чалавек, як мой бацька, ад страху здрыгаўся і прысядаў. Гарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
здрыгану́цца, -ну́ся, -не́шся, -не́цца; -нёмся, -няце́ся, -ну́цца; -ні́ся; зак.
1. Прыйсці ў рэзкі вагальны рух, задрыжаць.
Пад нагамі здрыганулася зямля.
2. Уздрыгнуць, закалаціцца ад моцнага хвалявання, узрушэння і пад.
З. ад моцнага крыку.
|| незак. здрыга́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
здрыгану́цца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; ‑нёмся, ‑няцеся; зак.
Аднакр. да здрыгацца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Пла́ўваць 1 ’здрыгацца, дрыжаць (аб сале ў свінні)’ (ганц., Сл. ПЗБ), Відаць, балтызм, параўн. літ. pleventi ’дрыжаць, мірта пець’.
◎ Пла́ўваць 2 ’плаваць’ (Сцяшк. Сл.). Да плаваць, якое з плыць. плысці (гл.). Суфікс ‑ва‑, далучаны да асновы *ρ/αν- (*pla‑vati < *p!ovati + *plaviti) 9 надае дзеяслову працяглае, неабмежаванае значэнне. Прычынай такой мены асновы была ’незвычайнасць” дзеяслова плыць < прасл. *pinti, plovp < і.-е. *pleu‑te[, pleii‑ö (параўн. таксама рус. перм. плсшться ’плыць’: ст.-чэш. plvéti, ρίνα ’тс’, бел. аплавяцца ’ў дастатку, багата’) альбо ўплыў літ. plauti ’мыць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)