зачыні́ць, -ыню́, -ы́ніш, -ы́ніць; -ы́нены; зак.
1. што. Пакрыць векам.
З. скрыню.
2. што. Злучыць створкі для спынення доступу, пранікнення ў сярэдзіну каго-, чаго-н.
З. дзверы.
З. хату.
3. каго-што. Змясціўшы куды-н., заперці на замок.
З. дзяцей у хаце.
◊
Свет зачыніць каму (разм.) — перашкодзіць нармальнаму, спакойнаму жыццю.
Як зачыніць — поўна.
|| незак. зачыня́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
|| звар. зачыні́цца, -ыню́ся, -ы́нішся, -ы́ніцца (да 2 і 3 знач.); незак. зачыня́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зачыні́ць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
зачыню́ |
зачы́нім |
| 2-я ас. |
зачы́ніш |
зачы́ніце |
| 3-я ас. |
зачы́ніць |
зачы́няць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
зачыні́ў |
зачыні́лі |
| ж. |
зачыні́ла |
| н. |
зачыні́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
зачыні́ |
зачыні́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
зачыні́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
зачыні́ць сов. (дверь, окно, шкатулку и т.п.) закры́ть, затвори́ть; запере́ть; захло́пнуть;
з. дзве́ры — закры́ть (затвори́ть, запере́ть, захло́пнуть) дверь;
◊ з. дзве́ры — (перад кім) закры́ть дверь (перед кем);
як з. — полно́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зачыні́ць, ‑чыню, ‑чыніш, ‑чыніць; зак., каго-што.
1. Злучыць створкі, апусціць века чаго‑н. Зачыніць дзверы. Зачыніць акно. Зачыніць века чамадана. □ Анціпка хуценька зачыніў фортку і пайшоў паўз дашчаную агароджу. Сіняўскі. // Злучыўшы створкі чаго‑н., апусціўшы века і пад., перашкодзіць поступу, пранікненню ў сярэдзіну чаго‑н. Зачыніць хату. Зачыніць скрыню. □ Я хуценька прыбраў усю сваю маёмасць і зачыніў шафу. Кавалёў.
2. Пакінуць каго‑н. у памяшканні, замкнуўшы дзверы; заперці. Адама зачынілі ў зямлянцы разведчыкаў, цішком забраўшы адтуль усё, што магло быць зброяй. Брыль. Пайшоў Арцём у залу, і зачынілі яго там аднаго з палячкаю. Гарэцкі.
•••
Свет зачыніць каму — перашкодзіць нармальнаму, спакойнаму жыццю. Горш за ўсё гэты Саўка, дзед Талаш і Мартын Рыль. Яны зачынілі [войту] свет, і покі не дойдзе ён тут ладу, не будзе яму спакою. Колас.
Як зачыніць — поўна, вельмі многа. [Дзяцей] найшло цэлы пакой, як зачыніць. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
знутры́, прысл.
З унутранага боку.
Зачыніць дзверы з. на завалу.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
засо́вачны, -ая, -ае.
Такі, які можна зачыніць на засаўку.
Засовачныя дзверы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зачыне́нне ср. закры́тие; см. зачыні́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
захло́пнуть сов.
1. (резко закрыть) зачыні́ць, зачыні́ць з трэ́скам;
2. (поймать) злаві́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
затвори́ть сов. зачыні́ць, мног. пазачыня́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
задра́іць, -а́ю, -а́іш, -а́іць; -а́ены; зак., што (спец.).
Наглуха зачыніць.
З. люкі.
|| незак. задра́йваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)