захво́рваць
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
захво́рваю |
захво́рваем |
| 2-я ас. |
захво́рваеш |
захво́рваеце |
| 3-я ас. |
захво́рвае |
захво́рваюць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
захво́рваў |
захво́рвалі |
| ж. |
захво́рвала |
| н. |
захво́рвала |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
захво́рвай |
захво́рвайце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
захво́рваючы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
захво́рваць (на што, без доп.) несов. заболева́ть (чем, без доп.); см. захварэ́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
захво́рваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да захварэць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
захварэ́ць, -э́ю, -э́еш, -э́е; зак., на што і без дап.
Стаць хворым.
З. на шкарлятыну.
|| незак. захво́рваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
захво́рванне, ‑я, н.
1. Стан паводле знач. дзеясл. захворваць — захварэць; узнікненне хваробы. Прадухіліць захворванне.
2. Тое, што і хвароба. Інфекцыйныя захворванні.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
захво́рванне (на што, без доп.) ср. заболева́ние (чем, без доп.); см. захво́рваць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
заболева́тьI несов. (подвергаться заболеванию) захво́рваць (на што і без дап.); см. заболе́тьI.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
шале́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е; незак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Захворваць шаленствам (пра жывёлу).
2. Прыходзіць у крайняе раздражненне, гнеў.
Ш. ад злосці.
3. перан. Бурна праяўляць сваё дзеянне, сілу.
Шалее вецер.
4. Рабіць учынкі, пазбаўленыя разважлівасці, здаровага розуму.
Ш. ад захаплення.
◊
Шалець з раскошы (разм.) — перабіраць, капрызіць ад перанасычанага ўсім, забяспечанага жыцця.
|| зак. ашале́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
получа́ть несов. атры́мліваць; (приобретать) набыва́ць; (добывать) здабыва́ць; (наживать) нажыва́ць; (заболевать чем-л.) захво́рваць (на што); см. получи́ть;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
шале́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.
1. Захворваць шаленствам (пра жывёлу).
2. Прыходзіць у крайняе раздражненне, гнеў; вар’явацца, лютаваць. Шалець ад злосці. □ Б’ючы, .. [Яўхім] не толькі не спатольваўся, а шалеў яшчэ больш. Мележ. Толькі дарэмна бандыты З лютае злосці шалеюць, — Не задушыць ім свабоды, Не заняволіць Карэі! Танк. // перан. Вельмі бурна, інтэнсіўна праяўляць сваё дзеянне, сілу. Шалее вецер. □ Шалелі ўдалечыні салаўі, выдумляючы самыя мудрагелістыя грэлі. Хадкевіч. Плынь вады, справа адносна запаволеная, часам аж шалее злева, пад зараснікамі вербалозаў, што густа навісаюць над вадою з крутых лугавых абрываў. Кірэенка. Каторы дзень шуміць наўкола, Шалее лютая зіма, Аж дрэвы хіляцца да долу. Каторы дзень цябе няма. Танк.
3. Рабіць учынкі, пазбаўленне разважлівасці, здаровага розуму; паводзіць сябе як шаленец. Маладыя лейтэнанты проста шалелі, выклікаючы на сцэну на дзіва прыгожую самадзейную артыстку. Навуменка. А Любка шалела, цалавалася з усімі афіцэрамі. Лынькоў.
4. перан. Вельмі хутка расці, буяць. Рэдкі і маленькі, на пяску.. [ячмень] цяпер зусім пасох і пакорчыўся. Але ў ім шалеюць баравікі — беленькія, з чорнымі галоўкамі і тоўстым карэннем. Пташнікаў.
•••
Шалець з раскошы — перабіраць, капрызіць (пра асоб, якія перанасычаны ўсім, маюць усё ў дастатку).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)