зато́р
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
зато́р |
зато́ры |
| Р. |
зато́ру |
зато́раў |
| Д. |
зато́ру |
зато́рам |
| В. |
зато́р |
зато́ры |
| Т. |
зато́рам |
зато́рамі |
| М. |
зато́ры |
зато́рах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
зато́р, -у, м.
Затрымка ў руху ад скучанасці людзей, транспарту або іншых прадметаў, што перамяшчаюцца ў адным напрамку.
На скрыжаванні дарог утварыўся з.
З. лёду на рацэ.
|| прым. зато́рны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зато́р в разн. знач. зато́р, -ру м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зато́р I, -ру м., в разн. знач. зато́р; (скопление кого-, чего-л., задерживающее движение — ещё) про́бка ж.; (нагромождение льда во время ледохода — ещё) зажо́р;
у галаве́ кало́ны ўтвары́ўся з. — в голове́ коло́нны образова́лся зато́р (образова́лась про́бка);
узарва́ць ~ры лёду на рацэ́ — взорва́ть зато́ры (зажо́ры) льда на реке́;
з. у рабо́це — зато́р в рабо́те
зато́р II, -ру м., спец. (смесь для брожения) зато́р
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зато́р 1, ‑у, м.
1. Скучанасць людзей, транспарту або іншых прадметаў, якія перамяшчаюцца ў адным напрамку, а таксама затрымка руху ў месцах такой скучанасці; пробка (у 2 знач.). Пранесліся савецкія бамбардзіроўшчыкі, неўзабаве ў галаве калоны пачуліся выбухі. Утварыўся затор. Гурскі. Каб рэгуліроўшчык ведаў, што там затор, «пробка», ён бы ўсе машыны пусціў у аб’езд, па другой вуліцы. Жычка. // Скопішча крыг на рацэ вясной, бярвення ў час лесасплаву і пад. Воддаль чуліся гулкія выбухі — гэта ўзрывалі заторы [лёду] ля моста і ніжэй па рацэ. Хадкевіч. Увесь лес, які ішоў з вярхоўяў ракі, трэба было прапусціць так, каб ні адно бервяно не засталося на беразе і каб не ўтваралася затораў. Чарнышэвіч.
2. перан. Разм. Затрымка ў рабоце. — Не вырас яшчэ свой лес, а таму і з будаўніцтвам заторы. Лупсякоў.
зато́р 2, ‑у і ‑а, м.
Спец.
1. ‑у. Сумесь, прызначаная для браджэння пры вырабе гарэлкі, піва і інш.
2. ‑а. Колькасць брагі, якая пераганяецца за адзін раз для атрымання гарэлкі, а таксама гарэлка, атрыманая ў выніку такой перагонкі. Радзівон выгнаў.. аж два заторы. Прыдалася гарэлка добрая. Сачанка. — Выгналі адзін затор, я хапануў першака — і мора па калена. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Зато́р 1 ’скучанасць людзей, сродкаў транспарту, крыгі і выкліканая ёю затрымка руху’. Рус., укр. затор, польск. zator ’тс’, славен. zator ’пагібель, прыгнечанне’, серб.-харв. за́тор ’пагібель’, макед. затор ’знішчэнне’. Ст.-рус. заторь ’затор1’ (XVII ст.). Параўн. балг. дыял. затра ’згуба’. Прасл. zatorь < za‑ter‑ti (гл. церці) як бязафіксны аддзеяслоўны назоўнік з чаргаваннем галосных: першаснае значэнне ’тое, што трэцца’. Параўн. рус. тор ’дарога, люднае месца’, торить ’пракладваць дарогу’ (Фасмер, 4, 81). Гл. зато́р 2.
Зато́р 2 ’сумесь для браджэння пры вырабе гарэлкі, піва і г д.’ Рус., укр. затор ’тс’, польск. zacier, уст. zator Ст.-рус. заторь ’затор’ (XVII ст.). Бязафіксны назоўнік з чаргаваннем галоснага ад дзеяслова za‑ter‑ti (гл. церці) з першасным значэннем ’тое, што заціраецца’ (параўн. зацірка) паўн.-слав. пашырэння. Гл. зато́р 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зато́рный зато́рны; см. зато́р.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зато́рны спец. (к зато́р II) зато́рный
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Туру́н, мн. л. туруны́, турунты́ ‘затор лёду на рацэ’ (Ласт.). Не ясна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зажо́р м. и зажора ж., обл. (скопление льда) зато́р, -ру м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)