зара́джаны

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. зара́джаны зара́джаная зара́джанае зара́джаныя
Р. зара́джанага зара́джанай
зара́джанае		 зара́джанага зара́джаных
Д. зара́джанаму зара́джанай зара́джанаму зара́джаным
В. зара́джаны (неадуш.)
зара́джанага (адуш.)		 зара́джаную зара́джанае зара́джаныя (неадуш.)
зара́джаных (адуш.)
Т. зара́джаным зара́джанай
зара́джанаю		 зара́джаным зара́джанымі
М. зара́джаным зара́джанай зара́джаным зара́джаных

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

зара́джаны

дзеепрыметнік, залежны стан, прошлы час, закончанае трыванне

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. зара́джаны зара́джаная зара́джанае зара́джаныя
Р. зара́джанага зара́джанай
зара́джанае		 зара́джанага зара́джаных
Д. зара́джанаму зара́джанай зара́джанаму зара́джаным
В. зара́джаны (неадуш.)
зара́джанага (адуш.)		 зара́джаную зара́джанае зара́джаныя (неадуш.)
зара́джаных (адуш.)
Т. зара́джаным зара́джанай
зара́джанаю		 зара́джаным зара́джанымі
М. зара́джаным зара́джанай зара́джаным зара́джаных

Кароткая форма: зара́джана.

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

фазатро́н, -а, мн. -ы, -аў, м. (спец.).

Паскаральнік цяжкіх зараджаных часціц.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

цыклатро́н, -а, мн. -ы, -аў м. (спец.).

Устаноўка для паскарэння энергіі руху зараджаных часцінак (пратонаў або іонаў).

|| прым. цыклатро́нны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

фазатро́н, ‑а, м.

Адзін з відаў устаповак для паскарэння руху зараджаных часціц (ужываюцца для даследаванняў у галіне фізікі атамнага ядра).

[Ад грэч. phasis — з’яўленне і слова (элек)трон.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

іаніза́тар, ‑а, м.

1. З’ява, якая выклікае іанізацыю. Іанізатары атмасферы. Рэнтгенаўскія прамяні з’яўляюцца іанізатарамі.

2. Апарат для атрымання дадатна або адмоўна зараджаных паветраных іонаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

цыклатро́н, ‑а, м.

Устаноўка для паскарэння руху зараджаных часцінак, якая дазваляе праводзіць ядзерныя даследаванні. Усё ўразіла іх [юнакоў] тады. І сам горад, і круглая крэпасць сінхрафазатрона, і цыклатрон. Караткевіч.

[Ад грэч. kýklos — круг і (элек)трон.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

электры́чнасць, -і, ж.

1. Сукупнасць з’яў, у якіх выяўляецца існаванне, рух, узаемадзеянне зараджаных часціц.

Вучэнне аб электрычнасці.

2. Энергія, што атрымліваецца ў выніку выкарыстання такіх з’яў.

Прымяненне электрычнасці ў тэхніцы.

3. Асвятленне, атрыманае на аснове гэтай энергіі.

Запаліць э.

|| прым. электры́чны, -ая, -ае.

Э. зарад.

Э. ток.

Электрычная лямпа.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

актывацы́йны, ‑ая, ‑ае.

Спец. Які мае адносіны да актывацыі.

•••

Актывацыйны аналіз — метад вызначэння якаснага і колькаснага саставу рэчыва, заснаваны на вымярэнні энергіі выпрамянення радыеактыўных ядраў ізатопаў, якія ўтварыліся пад уздзеяннем патоку нейтронаў, зараджаных часціц (пратонаў і інш.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

а́льфа, ‑ы, ж.

Назва першай літары грэчаскага алфавіта.

•••

Альфа-прамені — паток дадатна зараджаных часцінак — ядраў атамаў гелію, якія ўзнікаюць пры радыеактыўным распадзе некаторых рэчываў.

Ад альфы да амегі — ад пачатку да канца.

Альфа і амега — пачатак і канец чаго‑н.; усё галоўнае.

[Грэч. alfa.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)