заплята́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; незак.
1. гл. заплесціся¹.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пра ногі: з цяжкасцю рухацца, з цяжкасцю перамяшчацца.
Ногі заплятаюцца ад стомленасці.
3. Пра язык: ледзь варушыцца (ужыв. як абазначэнне невыразнай, блытанай гаворкі).
Ад хвалявання ў яе пачаў з. язык.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
заплята́цца
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
заплята́юся |
заплята́емся |
| 2-я ас. |
заплята́ешся |
заплята́ецеся |
| 3-я ас. |
заплята́ецца |
заплята́юцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
заплята́ўся |
заплята́ліся |
| ж. |
заплята́лася |
| н. |
заплята́лася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
заплята́йся |
заплята́йцеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
заплята́ючыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
заплята́цца несов.
1. заплета́ть себе́ ко́сы;
2. (о языке, ногах) заплета́ться;
3. страд. заплета́ться; заде́лываться; оплета́ться; см. заплята́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
заплята́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1. Незак. да заплесціся 1.
2. (у спалучэнні з назоўнікам «ногі»). Няўпэўнена, з цяжкасцю рухацца, чапляцца адна за адну. Па калідору ідзе [Міця], як у тумане. Заплятаюцца ногі. Навуменка. Дзеці змарыліся. Ножкі ў іх запляталіся. Няхай.
3. (у спалучэнні з назоўнікам «язык»). Невыразна, нячленараздзельна вымаўляць. Рая расказвала пра ўсё, што бачыла і перажывала, але язык яе пачаў заплятацца. Новікаў. — Вось я і прыйшоў, Юлька, — гаварыў Андрыян нейкім не сваім голасам; язык яго заплятаўся. Марціновіч.
4. Зал. да заплятаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
запле́сціся¹, -ляту́ся, -ляце́шся, -ляце́цца; -ляцёмся, -лецяце́ся, -ляту́цца; -пляці́ся; зак.
Заплесці сабе валасы ў касу (косы).
|| незак. заплята́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
заплета́ться
1. (о языке, ногах) заплята́цца;
2. страд. заплята́цца; см. заплета́ть;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
завива́ться
1. завіва́цца;
2. страд. завіва́цца; заплята́цца; см. завива́ть.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Плю́тацца ’блытацца’ (паст., воран., Сл. ПЗБ), плютьць гаварыць абы-што’ (міёр., Нар. лекс.). Да плут, муціць i̯ (гл.). Мяккасць ‑я*⇉пад уплывам польск. plątać (šią) ’блытацца’, ’заплятацца (пра язык)’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Плутуха́ць ’ілгаць’, ’заблытваць’, ’бадзяжнічаць’, шушукацца ’заблытвацца ў чым-н.’, ’блытацца’, ’выбірацца з цяжкай сітуацыі’, ’круціцца каля каго-н.’ (Нас.), плутуханьие ’блытаніна’ (Юрч. Вытв.); рус. смал. плутухаться ’бадзяцца без мэты’, ’ледзь перасоўвацца, заплятацца (пра ногі)’. Лексема ўтворана пры дапамозе экспрэсіўна^ суф. ‑ух‑а‑ ад тушаць (гл.). Параўн. рус.: вершухаться, вертугаться ’круціцца, вярцецца’ і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Плёнтаць ’блытаць’ (беласт., Сл. ПЗБ; Сцяц.; Сцяшк. Сл.; Скарбы), ’хадзіць памаленьку, трохі рухацца’ (Скарбы), плеццю ’валацуга’ (Скарбы), плёитагща ’блытацца’ (ваўк., Сцяшк. Сл.: Скарбы), ’бадзяцца’, ’гаварыць абы-што’, плёнтацца ’бадзяцца’ (Сцяшк. Сл.). З польск. plątać (się) ’блытацца’, ’збівацца’, ’круціцца’, ’заплятацца’, ’блытаць’, ’ісці няпэўным крокам’, ’ускладняць’, якое з прасл. Splątali — дзеяслова шматразовага дзеяння ад прасл. *plęsti > польск. pięść (się)/pleść < прасл. *plesii (Варбат, Этимология–1983, 36–37).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)