за́дні
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
за́дні |
за́дняя |
за́дняе |
за́днія |
| Р. |
за́дняга |
за́дняй
за́дняе |
за́дняга |
за́дніх |
| Д. |
за́дняму |
за́дняй |
за́дняму |
за́днім |
| В. |
за́дні (неадуш.)
за́дняга (адуш.) |
за́днюю |
за́дняе |
за́днія (неадуш.)
за́дніх (адуш.) |
| Т. |
за́днім |
за́дняй
за́дняю |
за́днім |
за́днімі |
| М. |
за́днім |
за́дняй |
за́днім |
за́дніх |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
пярэ́дне-за́дні
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
пярэ́дне-за́дні |
пярэ́дне-за́дняя |
пярэ́дне-за́дняе |
пярэ́дне-за́днія |
| Р. |
пярэ́дне-за́дняга |
пярэ́дне-за́дняй
пярэ́дне-за́дняе |
пярэ́дне-за́дняга |
пярэ́дне-за́дніх |
| Д. |
пярэ́дне-за́дняму |
пярэ́дне-за́дняй |
пярэ́дне-за́дняму |
пярэ́дне-за́днім |
| В. |
пярэ́дне-за́дні (неадуш.)
пярэ́дне-за́дняга (адуш.) |
пярэ́дне-за́днюю |
пярэ́дне-за́дняе |
пярэ́дне-за́днія (неадуш.)
пярэ́дне-за́дніх (адуш.) |
| Т. |
пярэ́дне-за́днім |
пярэ́дне-за́дняй
пярэ́дне-за́дняю |
пярэ́дне-за́днім |
пярэ́дне-за́днімі |
| М. |
пярэ́дне-за́днім |
пярэ́дне-за́дняй |
пярэ́дне-за́днім |
пярэ́дне-за́дніх |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
фа́лда, -ы, ДМ -дзе, мн. -ы, фа́лд і -аў, ж.
1. Трубкападобная складка на адзенні.
2. Задняе крысо пінжака, мундзіра і пад.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
за́дні, -яя, -яе.
Які знаходзіцца ззаду, накіраваны назад.
Заднія ногі каня.
Задняе кола.
З. ход (ход назад). Заднім днём (больш раннім, чым было на самой справе).
◊
Без задніх ног (разм.) — пра вялікую стомленасць.
Заднім розумам моцны (разм.) — пра непрадбачлівага, някемлівага чалавека.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
храбусце́нне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. храбусцець, а таксама гукі гэтага дзеяння. Спалоханыя коні рванулі, і задняе кола з храбусценнем пераехала скінутаму [хлопцу] руку. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фа́лда, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.
1. Трубкападобная складка на адзенні. Светлая спадніца густымі фалдамі ападала ў .. [Рыты] вакол ног. Чорны.
2. Задняе крысо адзежы (пінжака, мундзіра, фрака і пад.).
[Польск. fałda.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Прыгу́знік ’палюбоўнік’ (Пятк. 2). Прыставачна-суфіксальнае ўтварэнне метафарычнага характару ад гуз у значэнні ’зад, задняе месца’ (Гарэц.), параўн. гуз 1; гл. таксама ЕСУМ, 1, 614 (гуза́).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пустава́ты, ‑ая, ‑ае.
1. Недастаткова запоўнены кім‑, чым‑н. [Хлапчук] шпурнуў на зямлю свой пуставаты мяшок, што нёс за плячамі. Лобан. Чакалі доўга — нарэшце прыйшоў аўтобус, і [Павел з Мартай] ціха ўзрадаваўшыся, што ён пуставаты, селі на задняе сядзенне, далей ад пасажыраў. Вышынскі.
2. перан. Недастаткова сур’ёзны. Успамінаю міжвольна знаёмага — даволі развязнага І пуставатага, як мне часта здавалася, чалавека. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
віхля́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; незак.
Разм.
1. Рухацца няроўна, хістаючыся з боку ў бок. Задняе кола віхляла, церла загваздку, чаплялася вобадам за драбіны. Масарэнка.
2. Ісці, робячы частыя павароты. [Мікітка] замкнуў хату на замок, падвязаў лыжы і неўзабаве ўжо віхляў між камлёў дрэў. Сачанка. // Віцца (пра дарогу, рэчку і пад.). Адразу ж за вёскай пачыналася лагчына, па якой віхляла рэчка. Новікаў.
3. перан. Ухіляцца ад прамога адказу; віляць. Раман, згубіўшы надзею на тое, што старая прагаворыцца, пачынае хітрыць, віхляць языком. Кавалёў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сцежая́ (сцежэя́) ’задняе шула ў варотах’ (ТС). Параўн. польск. старое ścieżeja ’завесы’, чэш. stěžej, ст.-чэш. stěžeje ’завесы, стрыжань’, славен. stežȃj ’крук, шпень’, серб.-харв. stežaj ’куст’, stežàjica ’частка завесаў, у якую ўстаўляецца крук’. Прасл. *stežajь (< *ějь) ’калок, шпень’ < *stežь (гл. сцежа), што выводзіцца з і.-е. *steg‑ ’кол, слуп, калода’, параўн. літ. stegerỹs ’сухая галіна’, ст.-в.-ням. stehno ’сукаватая палка, дубіна’ (Сной у Бязлай, 3, 317; Шустар-Шэўц, 1276). Этымалогія тлумачыць старую канструкцыю варот, што мацаваліся на сукаватай галіне, вось якой паварочвалася ў выдзеўбаных у выглядзе ступы калодках. Гл. сцежар.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)