жук, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.
1. Насякомае з жорсткім надкрыллем.
Майскі ж.
2. перан. Пра хітрага пранырлівага чалавека (разм., неадабр.).
|| памянш. жучо́к, -чка́, мн. -чкі́, -чко́ў, м. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
жу́к
назоўнік, агульны, адушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
жу́к |
жукі́ |
| Р. |
жука́ |
жуко́ў |
| Д. |
жуку́ |
жука́м |
| В. |
жука́ |
жуко́ў |
| Т. |
жуко́м |
жука́мі |
| М. |
жуку́ |
жука́х |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
жук (род. жука́) м.
1. жук;
ж.-гнаяві́к — наво́зный жук;
2. перен., прост. жук, плут;
○ калара́дскі ж. — колора́дский жук;
ма́йскі ж. — ма́йский жук;
◊ і ж. і жа́ба — и жук и жа́ба
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
жук
1. зоол. жук, род. жука́ м.;
наво́зный жук жук-гнаяві́к;
ма́йский жук хрушч, -ча́ м.;
2. перен., прост. жук, род. жука́ м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
жук, ‑а, м.
1. Насякомае з жорсткім надкрыллем.
2. перан. Разм. Пра хітрага, пранырлівага чалавека. «Жук гэты Адзярыха, — думае Саша. — Не пра фермы, вядома, клапоціцца. Але ліха з ім». Навуменка.
•••
Каларадскі жук — буравата-жоўты з чорнымі палоскамі шкодны жук, які аб’ядае лісце бульбы.
Майскі жук — тое, што і хрушч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Жук 1 ’від насякомага’ (ТСБМ), мн. л. жукарэ (Сл. паўн.-зах.). Рус., укр. жук ’тс’, польск. zuk ’від насякомага, Geotrupes’, в.-луж. žuk ’від насякомага, Bruchus’, палаб. zauk ’від насякомага, Roßkewaar’. Параўн. чэш. žukati, славен. žučati ’гусці (пра насякомых)’. Ст.-рус. жукъ. Утворана з суф. ‑к ад гукапераймальнай асновы *žu‑ < *geu̯‑ (Шанскі, 1, Д, Е, Ж, 298; Фасмер, 2, 64; Праабражэнскі, 1, 237; Ільінскі, AfslPh, 29, 1908, 496; Брукнер, 667). Аснову *geu̯‑, відаць, трэба суадносіць з дадзенай у Покарнага (1, 403) асновай gou‑ (гл. гук, гаварыць, гутарыць).
Жук 2 ’пранырлівы чалавек’ (ТСБМ). Рус., укр. жук ’тс’. Відаць усх.-слав. сем. перанос ад жук 1 па паводзінах.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
жук-носоро́г зоол. жук-насаро́г, род. жука́-насаро́га м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
жук-оле́нь зоол. жук-але́нь, род. жука́-але́ня м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
жук-плавуне́ц зоол. жук-плывуне́ц, род. жука́-плывунца́ м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
хрушч, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.
Жук сямейства пласцініставусых; майскі жук.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)