жаро́ўня, -і, мн. -і, -ро́вень і -ро́ўняў, ж.
Пасудзіна для гарачага вуголля, а таксама жалезная печка, якая награваецца вугалем.
|| прым. жаро́венны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
жаро́ўня
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
жаро́ўня |
жаро́ўні |
| Р. |
жаро́ўні |
жаро́вень
жаро́ўняў |
| Д. |
жаро́ўні |
жаро́ўням |
| В. |
жаро́ўню |
жаро́ўні |
| Т. |
жаро́ўняй
жаро́ўняю |
жаро́ўнямі |
| М. |
жаро́ўні |
жаро́ўнях |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
жаро́ўня, ‑і; Р мн. ‑ровень і ‑роўняў; ж.
Невялікая металічная пасудзіна для гарачага вуголля, якая выкарыстоўваецца ў якасці печкі. Над ачагом вісеў чайнік, а з жароўні прыемна пахла смажанай аленінай. Бяганская.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жаро́вня жаро́ўня, -ні ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
манга́л, ‑а, м.
Жароўня на ножках; маленькі ачаг (на Поўдні і Усходзе). На мангале сквірчэлі шашлыкі.
[Тур. mangal.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Манга́л ’жароўня’ (РБС). З польск. mangał або з рус. манга́л ’тс’, якія з крым.-тат., азерб., туркм. maηgal < араб. manḳal ’пераносная печка’ (Заянчкоўскі, PF, 18 (1964), 169; Фасмер, 2, 567).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тага́н 1 ’падстаўка на ножках пад кацёл, чыгунок, вядро і пад. пры гатаванні ежы на агні’ (ТСБМ, Нас., Некр. і Байк.), ’трыножак, на які вешаюць калыску з дзіцем у час жніва’ (леп., ЛА, 3; Ян.), таганы́ ’тс’ (ТСБМ, Касп.; докш., Сл. ПЗБ; Мат. Гом.; ушац., леп., ЛА, 3), ’трыножнік для падвешвання ў полі люлькі, катла’ (ТС), тагано́к ’невялікі металічны кацялок з дзяржаннем для варкі ежы ў полі’ (Растарг.). Укр. тага́н ’трыножнік для катла’, тагани́ ’прыстасаванне для падвешвання калыскі ў час працы на полі’, рус. тага́н ’падстаўка для катла, трыножнік’, серб.-харв. тѝга̄њ ’патэльня’, балг. тига́н ’тс’, ст.-слав. таганъ, тиганъ ’тс’. З цюркскіх моў, дзе тат. qazan taɣany ’козлы для падвешвання катла’, крым.-тат. tyɣan ’жароўня’, якія далей звязваюць з грэч. τηγανον ’патэльня’, новагрэч. τηγάνι(ον) ’тс’ (Фасмер, 4, 9; ЕСУМ, 5, 502; Анікін, 521).
Тага́н 2 ’катаванне, строгі допыт’: возьми его на таганъ, дакъ и прызнаецца (Нас.). Рус. смал. натага́н ’у розныя бакі, урасцяжку’, ’на расправу’ (Дабр.). Відаць, да папярэдняга слова (гл. таган 1), якое мела і спецыфічнае значэнне ’прылада для катавання’, захавалася толькі ў спалучэннях з прыназоўнікам (прыстаўкай) на: на тага́н, натага́н ’паддаць расправе, катаванню’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)