драпе́жны
прыметнік, якасны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
драпе́жны |
драпе́жная |
драпе́жнае |
драпе́жныя |
| Р. |
драпе́жнага |
драпе́жнай
драпе́жнае |
драпе́жнага |
драпе́жных |
| Д. |
драпе́жнаму |
драпе́жнай |
драпе́жнаму |
драпе́жным |
| В. |
драпе́жны (неадуш.)
драпе́жнага (адуш.) |
драпе́жную |
драпе́жнае |
драпе́жныя (неадуш.)
драпе́жных (адуш.) |
| Т. |
драпе́жным |
драпе́жнай
драпе́жнаю |
драпе́жным |
драпе́жнымі |
| М. |
драпе́жным |
драпе́жнай |
драпе́жным |
драпе́жных |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
драпе́жны
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
драпе́жны |
драпе́жная |
драпе́жнае |
драпе́жныя |
| Р. |
драпе́жнага |
драпе́жнай
драпе́жнае |
драпе́жнага |
драпе́жных |
| Д. |
драпе́жнаму |
драпе́жнай |
драпе́жнаму |
драпе́жным |
| В. |
драпе́жны (неадуш.)
драпе́жнага (адуш.) |
драпе́жную |
драпе́жнае |
драпе́жныя (неадуш.)
драпе́жных (адуш.) |
| Т. |
драпе́жным |
драпе́жнай
драпе́жнаю |
драпе́жным |
драпе́жнымі |
| М. |
драпе́жным |
драпе́жнай |
драпе́жным |
драпе́жных |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
драпе́жны, -ая, -ае.
1. Які корміцца жывёламі (пра звяроў, птушак і пад.).
Д. звер.
Драпежныя рыбы.
2. перан. Прагны, поўны імкнення авалодаць кім-, чым-н., захапіць што-н., а таксама такі, што выражае такое імкненне.
Драпежная натура.
Д. погляд.
|| наз. драпе́жнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
хи́щный драпе́жны; (жадный) пра́гны, хці́вы;
хи́щные живо́тные драпе́жныя жывёлы;
хи́щный взгляд пра́гны (хці́вы) по́зірк.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
я́страб, ‑а, м.
Драпежная птушка сямейства ястрабіных з кароткай кручкаватай дзюбай і доўгімі вострымі кіпцюрамі, якая водзіцца ў лясах розных частак свету. У лесе жылі звяры і драпежныя птушкі: каршуны, совы, пугачы, ястрабы. Колас. Я бачыў, як ястраб галубку забіў. Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
успа́сці, ‑паду, ‑падзеш, ‑падзе; ‑падзём, ‑падзяце, ‑падуць; пр. успаў, ‑пала; зак., на каго-што.
Разм.
1. Напасці з мэтай захопу, грабяжу, забойства і пад. [Сяргей:] — Як драпежныя рабаўнікі, успалі магнаты на наша народнае багацце. Машара. / у перан. ужыв. Ці стомлены буду, Ці лень успадзе — Турбуй мяне, дружа, І ўночы, і ўдзень. Гілевіч.
2. Накінуцца на каго‑н. з лаянкай, папрокамі і пад. — Чаго ты прычапіўся да дзіцяці? — успала матка. Баранавых. У хаце Каця не прамінала пры гэтым на мужа ўспасці: Зноў аднае дзындры набраў. Лобан.
3. Выпадкова трапіць, набрысці на што‑н. Успасці на след.
•••
Успасці на думку каму — тое, што і прыйсці на думку каму (гл. прыйсці).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сутьII (3-е лицо мн. настоящего времени от глаг. «быть») книжн. ёсць; (являться) з’яўля́ецца; (это) гэ́та;
львы и ти́гры суть хи́щные живо́тные ільвы́ і ты́гры — гэ́та драпе́жныя жывёлы;
◊
(э́то) не суть ва́жно (гэ́та) не (так) ва́жна.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
драпе́жны, ‑ая, ‑ае.
1. Які корміцца іншымі жывёлінамі (пра звяроў, птушак і пад.). Драпежны звер. Судак — драпежная рыба. □ У лесе жылі звяры і драпежныя птушкі: каршуны, совы, пугачы, ястрабы. Колас. // Які належыць, уласцівы такім жывёлінам. Кручкаватая драпежная дзюба раскрылася, на Сашку ўставілася мёртвае злоснае вока. Даніленка. З другога ж боку, гэты самы гук, драпежны і злосны, памагаў .. [Сяргею] крыху агледзецца і больш-менш пэўна вызначыць сваё становішча, бо ён заблытаўся ў незнаёмай мясцовасці. Колас.
2. перан. Поўны імкнення да нажывы; прагны, хцівы (пра чалавека). Драпежная натура. □ Постаць цара вынікала ва ўяўленні ў сваёй страшнай дваістасці: цар лагодны, партрэтны цар, і цар, паказаны ў кніжачцы, драпежны цар — ашуканец са злосна вышчаранымі зубамі, гатовымі грызці людское цела. Колас. // Які выражае прагнасць, сквапнасць, хцівасць. Драпежны выраз твару. Драпежны позірк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пту́шка ж.
1. прям., перен. пти́ца;
драпе́жныя ~кі — хи́щные пти́цы;
сво́йскія ~кі — дома́шние пти́цы;
вадзяна́я п. — водяна́я пти́ца;
пералётная п. — перелётная пти́ца;
пе́ўчая п. — пе́вчая пти́ца;
што ён за п.? — что он за пти́ца?;
невялі́кая п. — невели́ка пти́ца;
2. (пометка) пти́чка, га́лочка;
◊ стрэ́ляная п. — стре́ляная пти́ца;
во́льная п. — во́льная пти́ца;
п. высо́кага палёту — пти́ца высо́кого полёта;
ра́нняя п. — ра́нняя пти́ца;
як п. нябе́сная — как пти́ца небе́сная
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пту́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.
1. Пакрытая пухам і пер’ем жывёліна класа пазваночных, якая мае дзве канечнасці, крылы і дзюбу. Вадаплаўныя птушкі. Хатнія птушкі. □ У лесе жылі звяры і драпежныя птушкі: каршуны, совы, пугачы, ястрабы. Колас. / у знач. зб. Ездзілі ў Мінск караваны з ільном, збожжам, .. птушкай. Бядуля.
2. перан. Разм. іран. Пра чалавека, з пункту гледжання яго грамадскага значэння, становішча. Гэтая схільнасць упаўнаважанага — не дзіва, бо чалавек ён старонкі і па-сапраўднаму не ведае, што гэта за птушка наш Лепятун. Кулакоўскі. — Ну, калі ўжо сам таварыш Верашчака... — прамовіў я такім тонам, быццам мне вельмі добра было вядома, якая гэта значная птушка — Верашчака. Васілёнак.
3. Разм. Паметка на палях тэксту або ў тэксце ў выглядзе дзвюх рысак, якія сходзяцца ўнізе вострым вуглом. Зарыпела пяро: «Тут у вас не выходзіць...» «Тут вам трэба «падумаць ...» «Тут крыху змякчыць...» «Тут вось «птушку» паставім, разважыць не шкодзіць...» Дзяргай.
•••
Вольная птушка — пра чалавека, які жыве незалежна, свабодна.
Птушка высокага палёту (звычайна іран.) — пра чалавека, які займае высокае становішча ў грамадстве.
Ранняя птушка — пра таго, хто рана ўстае, з’яўляецца рана дзе‑н.
Стрэляная птушка — пра бывалага, вопытнага ў якой‑н. справе чалавека.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)