дзяржа́льна
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, ніякі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
дзяржа́льна |
дзяржа́льны |
| Р. |
дзяржа́льна |
дзяржа́льнаў |
| Д. |
дзяржа́льну |
дзяржа́льнам |
| В. |
дзяржа́льна |
дзяржа́льны |
| Т. |
дзяржа́льнам |
дзяржа́льнамі |
| М. |
дзяржа́льне |
дзяржа́льнах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
дзяржа́льна ср., разг., см. дзяржа́нне
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дзяржа́льна, ‑а, н.
Разм. Тое, што і дзяржанне.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
во́жаг, -а, мн. ажагі́, ажаго́ў, м.
Дзяржальна вілак, качаргі.
|| прым. ажаго́вы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
во́жаг, ‑а; мн. ажагі́, ‑о́ў; м.
Дзяржальна вілак, качаргі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шы́льны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да шыла. Шыльнае дзяржальна.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
са́ква, ‑ы, ж.
Кавалерыйская сумка для аўса і прадуктаў. З адной саквы, ля самай рукі, што сціскала павады, тырчала дзяржальна пісталета, відаць, вельмі дарагога, панскага. Караткевіч.
[Ад лац. saccus, грэч. sakkos — мяшок.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рукоя́тка и рукоя́ть ж. ру́чка, -кі ж., дзяржа́нне, -ння ср., дзяржа́льна, -на ср.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Га́мары ’ручкі папярочнай пілы ў выглядзе трубак; у іх убіваюцца калкі’ (Шат.), га́мар ’верхняя ручка ў падоўжнай піле’ (Касп.). Сюды ж гама́рка ’вушка ў піле’ (Шатал.). Параўн. яшчэ ўкр. га́мірка ’нізкая драўляная ручка ў вялікай піле, якой распілоўваюць дрэва на дошкі’ (Грынч.). Мяркуем, што гэтыя словы таго ж паходжання, што і га́мар 1 (гл.), г. зн. запазычаны з ням. мовы. Назва молата была перанесена (у некаторых выпадках з афармленнем суфіксацыяй ‑к(а)) на ’ручку, дзяржальна’ (спачатку молата, а потым наогул розных прылад). Гл. яшчэ га́мар 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пехаўё ’цапільна’ (светлае ДАБМ, камент., 828), пяхаўё, пехаўё ’дзяржанне ў лапаце’ (іўеў., светлаг., акц., стол., ЛА, 2; Сл. ПЗБ), пехоўё ’дзяржанне ў памяле’ (стол., ЛА, 4), ’драўляная ручка ў пешні’ (ТС), пехаўё ’корпус долата для выдоўбвання борці’ (Мат.), укр. палес. паховʼе ’дзяржальна ў вілах’, польск. дыял. piechowisko ’дзяржанне рыбацкай восці’. Утворана пры дапамозе суфікса ‑аўе/ ‑аўе (Сцяцко, Афікс. наз., 168) на базе прасл. *pexati, аснова якога прадстаўлена ў пешня (гл.); неверагодна наконт укр. паховые ’чаранок вілаў’. Ніканчук (Этимология–1984, 169: ідэя раскрытасці, “распахнутости” > паха, пахвіна, гл.).⇉-
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)