дзе́рава
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, ніякі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
дзе́рава |
дрэ́вы |
| Р. |
дзе́рава |
дрэ́ў
дрэ́ваў |
| Д. |
дзе́раву |
дрэ́вам |
| В. |
дзе́рава |
дрэ́вы |
| Т. |
дзе́равам |
дрэ́вамі |
| М. |
дзе́раве |
дрэ́вах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
дзе́рава ср., разг., см. дрэ́ва
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дзе́рава, ‑а, н.
Разм. Тое, што і дрэва. Той насып, дзе ляжаў Машэка, У мох і дзерава аброс. Купала. Людзям заўсёды патрэбна было дзерава — на хаты, на дошкі, а смалістая лучына — на распал. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Дзе́рава ’дрэва’, таксама і ў форме дзе́раво (Сцяшк.). Апошняе, аднак, азначае ’матэрыял для будаўніцтва’. Форма дзе́рава зыходзіць, бясспрэчна, да прасл. лексемы *dervo, якое дало пачатак славянскім формам: рус. де́рево, укр. де́рево, польск. drzewo, чэш. dřevo, балг. дре́во, серб.-харв. дре̑во, ст.-слав. дрѣво і г. д. Роднаснымі формамі для прасл. *dervo ’дрэва’ лічацца літ. dervà ’смала; смалістае дрэва’, ст.-інд. dā́ru‑ ’дрэва’, кімр. derwen ’дуб’ і г. д. Тут вельмі разгалінаванае сямейства слоў з шматлікімі роднаснымі формамі, аблаўтнымі суадносінамі вакалізму і да т. п. З вялікай літаратуры параўн. Слаўскі, 1, 174; Фасмер, 1, 502; Трубачоў, Эт. сл., 4, 211–213.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
наапіло́ўваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., чаго.
Апілаваць вялікую колькасць чаго‑н. Наапілоўваць дзерава на хату.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Відлак ’дзерава, варанец, Lycopodium L.’ (гродз., Кіс.). Запазычана з польск. widłak ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ро́хканне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. рохкаць, а таксама гукі гэтага дзеяння. З гультайскім рохканнем .. [свінні] паволі чухаліся аб шэрае дзерава. Чорны. Не чуваць нідзе не толькі чалавечага голасу, але нават голасу пеўня ці рохкання свінні за плотам. Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Пасліжава́ць ’пашліфаваць’ (віл., Сл. ПЗБ). Утворана ад па‑ і сліж(ак) ’лагі’ (гл.) пры ад’ідэацыі ’слізкі’. Магчыма, у арыгінале не зусім дакладна пададзена значэнне слова (дзерава пасліжаваць трэба).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сурмалі́на ’ажына, Rubus caesius L.’ (Касп.), ’дуброўка прамастаячая, Potentilla erecta (L.) Rausch.’. Гл. сербаліна; перанос назвы на дуброўку звязаны з падабенствам апошняй да ажыны, параўн. іншыя назвы: дзеравя́нка, кустарнае дзерава ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
паліту́ра, ‑ы, ж.
1. Спіртавы лак, які ўжываецца для паліроўкі вырабаў з дрэва. — Будзе ехаць хто ў Мінск, папрасіце купіць ліст шліфавальнай паперы і бутэльку палітуры. Пальчэўскі.
2. Разм. Глянец, бляск, наведзены паліраваннем. Палка... абжытая да таго, што на загнутай дужцы-ручцы сцерлася палітура і фарба да самага дзерава, да сукаватага ядлоўца. Пестрак.
[Ням. Politur.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)