Дзе́жкі

назоўнік, уласны, неадушаўлёны, неасабовы, множны лік, множналікавы

мн.
Н. Дзе́жкі
Р. Дзе́жак
Дзе́жкаў
Д. Дзе́жкам
В. Дзе́жкі
Т. Дзе́жкамі
М. Дзе́жках

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

дзе́жка

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. дзе́жка дзе́жкі
Р. дзе́жкі дзе́жак
Д. дзе́жцы дзе́жкам
В. дзе́жку дзе́жкі
Т. дзе́жкай
дзе́жкаю		 дзе́жкамі
М. дзе́жцы дзе́жках

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

парассыха́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -а́ецца; зак.

Рассохнуцца — пра ўсё, многае.

Дзежкі парассыхаліся.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

надзе́жнік, ‑а, м.

Невялікі абрус для накрывання дзежкі-хлебніцы. Па стале белы надзежнік, і на яго насыпана вараная бульба. Пташнікаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

лі́паўка, ‑і, ДМ ‑паўцы; Р мн. ‑павак; ж.

Разм. Невялікая бочка, выдзеўбаная з кругляка ліпы. Палешукі везлі ў Старочын на продаж сваё багацце: дзежкі, ліпаўкі, цабры, вёдры. Чарнышэвіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дзе́жка, -і, ДМ -жцы, мн. -і, -жак, ж.

Драўляная, крыху звужаная к верху пасудзіна з прамых клёпак¹ для заквашвання цеста і пад.

Хапіў з дзежкі, аж не бачыць сцежкі (з нар.).

|| памянш. дзе́жачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.

|| прым. дзе́жачны, -ая, -ае і дзе́жкавы, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Абяча́йка ’край рэшата, крышкі дзежкі, павекі’ (Бір. дыс.), абячаек ’вобад, які ўтварае краі сіта ці века для дзяжы’ (Шат.). Гл. абечак.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Вы́скрабак ’булачка з цеста, якое выскрабаецца з дзежкі’; ’апошняе дзіця ў сям’і’ (З нар. сл.), выскраба́чка ’маленькая булачка хлеба, спечаная з рэштак цеста’. Ад выскрабаць (гл. скрэбці) з суф. ‑ак, ‑ачка.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

зня́цца, зніму́ся, зні́мешся, зні́мецца; зня́ўся, зняла́ся, -ло́ся; знімі́ся; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Аддзяліцца, адмацавацца ад чаго-н.

Века лёгка знялося з дзежкі.

2. Крануцца з месца, адправіцца ў дарогу.

З. з якара.

Воінская часць знялася.

3. Сфатаграфавацца, а таксама сыграць ролю ў кінафільме.

З. на фоне мора.

З. ў кінафільме.

◊

Зняцца з уліку — перастаць быць на ўліку дзе-н.

|| незак. зніма́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Абе́чак 1 (мн. абечкі) ’край рэшата’ (Бір. дыс., БРС), ’частка жорнаў, зробленая з дрэва, каб не высыпалася мука’ (Сцяшк. МГ), ’вечка, накрыўка’ (Сцяц.), абечка ’крышка дзежкі, каробкі; таксама ў рэшаце, сіце’ (Янк. I) < аб‑веч‑ак (да věko). Параўн. абічайка.

Абе́чак 2 ’павека’ (мін.) < аб‑вечак (параўн. па‑века). Гл. абечак 1.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)