дамо́ўлены

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. дамо́ўлены дамо́ўленая дамо́ўленае дамо́ўленыя
Р. дамо́ўленага дамо́ўленай
дамо́ўленае		 дамо́ўленага дамо́ўленых
Д. дамо́ўленаму дамо́ўленай дамо́ўленаму дамо́ўленым
В. дамо́ўлены (неадуш.)
дамо́ўленага (адуш.)		 дамо́ўленую дамо́ўленае дамо́ўленыя (неадуш.)
дамо́ўленых (адуш.)
Т. дамо́ўленым дамо́ўленай
дамо́ўленаю		 дамо́ўленым дамо́ўленымі
М. дамо́ўленым дамо́ўленай дамо́ўленым дамо́ўленых

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

дамо́ўлены

дзеепрыметнік, залежны стан, прошлы час, незакончанае трыванне

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. дамо́ўлены дамо́ўленая дамо́ўленае дамо́ўленыя
Р. дамо́ўленага дамо́ўленай
дамо́ўленае		 дамо́ўленага дамо́ўленых
Д. дамо́ўленаму дамо́ўленай дамо́ўленаму дамо́ўленым
В. дамо́ўлены (неадуш.)
дамо́ўленага (адуш.)		 дамо́ўленую дамо́ўленае дамо́ўленыя (неадуш.)
дамо́ўленых (адуш.)
Т. дамо́ўленым дамо́ўленай
дамо́ўленаю		 дамо́ўленым дамо́ўленымі
М. дамо́ўленым дамо́ўленай дамо́ўленым дамо́ўленых

Кароткая форма: дамо́ўлена.

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

дамо́ўлены

дзеепрыметнік, залежны стан, прошлы час, закончанае трыванне

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. дамо́ўлены дамо́ўленая дамо́ўленае дамо́ўленыя
Р. дамо́ўленага дамо́ўленай
дамо́ўленае		 дамо́ўленага дамо́ўленых
Д. дамо́ўленаму дамо́ўленай дамо́ўленаму дамо́ўленым
В. дамо́ўлены (неадуш.)
дамо́ўленага (адуш.)		 дамо́ўленую дамо́ўленае дамо́ўленыя (неадуш.)
дамо́ўленых (адуш.)
Т. дамо́ўленым дамо́ўленай
дамо́ўленаю		 дамо́ўленым дамо́ўленымі
М. дамо́ўленым дамо́ўленай дамо́ўленым дамо́ўленых

Кароткая форма: дамо́ўлена.

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

дамо́ўлены

1. (обусловленный договором) договорённый; (не случайный, происходящий по сговору — ещё) усло́вленный;

2. разг. подряжённый, подря́женный

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дамо́ўлены, ‑ая, ‑ае.

Загадзя назначаны па ўзгадненню з кім‑н. Сустрэцца ў дамоўленым месцы. Дамоўленая сума.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

догово́рённый дамо́ўлены, дагаво́раны.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

усло́вленный прич., прил. умо́ўлены; дамо́ўлены, дагаво́раны;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Няўро́чны (няурочный) ’незвычайны’ (Яруш.). Гл. уро́чны, сярод значэнняў якога ’схільны да ўрокаў’ (гл. няўрокам) і ’пэўны, дамоўлены, вызначаны’ (гл. рэкнуць, рэкці).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

нелады́, ‑оў; адз. няма.

Разм.

1. Непаразуменні паміж кім‑н.; сваркі. — А ці чулі вы, панічыку, што Курульчука перамяшчаюць ад нас? — Перамяшчаюць? — спытаў Лабановіч. — Чаму ж яго перамяшчаюць? — Нелады ў іх з дарожным майстрам, — растлумачыла старожка. Колас. І пачаліся ў сям’і нелады. Жонкі братоў сварацца, адна адну заядаюць, — рады няма. Такая пайшла між імі калатня, што і мужыкі нічога зрабіць не могуць. Якімовіч.

2. Няўдачы. [Мая:] Доўга штось яго чакаем. Час дамоўлены мінае, Чуе сэрца нелады. [Тамара:] У таемным гэтым краі Недалёка да бяды. А. Александровіч. // Непаладкі. Не лёгка расправіцца з прарывамі, бо не ўсе цэхі механізаваны. У адным цэху нелады, а тармозіцца работа ў іншых цэхах... Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Ро́к 1 ру͡ок, рык, рік ’год’ (Нас., Мал., Бес., Сцяшк., Сцяц., Нар. Гом., Байк. і Некр., Скарбы, Сл. ПЗБ; гродз., З нар. сл.), ’тэрмін’ (Стан.) ’тэрмін пасяджэння земскага суда’ (Гарб.). Укр. рік, рус. дыял. рок ’тс’, рус. разан. ’непазбежнае няшчасце, лёс, доля’, стараж.-рус. рокъ ’тэрмін, год, узрост; правіла; лёс’; польск., н.-луж., чэш., славац. rok ’год’, славен. rȍk ’тэрмін’, ’прадвесце’, серб. ро̂к, харв. rȏk, rȍk, ст.-слав. рокъ ’устаноўлены, дамоўлены тэрмін’. Прасл. rokъ ’дамоўлены час, тэрмін’, утворанае ад *rekti ’сказаць’ (гл. рэкнуць), першапачаткова азначала ’нешта дамоўленае’, напрыклад, чэш. валаш. byl na istém roku ’быў, каб пачуць дакладны тэрмін вяселля’, альбо дамоўленасць у прававых адносінах, якая, як правіла, вызначалася тэрмінам на 12 месяцаў — такім парадкам слова *rokъ атрымала значэнне ’год’, параўн. ст.-бел. рокъ замероный ’вызначаны тэрмін для разгляду справы ў судзе’ (Статут 1529 г.), рокъ завитый ’канчатковы тэрмін яўкі ў суд’ (Ст.-бел. лексікон), роки статутовые ’тэрмін грашовай выплаты ад выйгранага працэсу’, роки судовые ’тэрмін судаводства земскага суда’ (Гарб.), зложыць рокъ ’вызначыць тэрмін’ (Стан.). Таму неабавязкова выходзіць з меркавання аб запазычанні ст.-бел. рокъ з польск. rok (гл. Булыка, Лекс. запазыч., 186). Гл. таксама рочкі 1. Прасл. *rokъ генетычна звязваецца з ст.-інд. racanam ’распарадак’, гоц. ragin ’думка’, ’розум’, rahnjan ’разлічваць’, тахар. A rake, тахар. B reki ’слова’, алб. rok ’тэрмін’, ’рашэнне’ (Міклашыч, 247; Фрэнкель, 693; Фасмер, 3, 497; Махэк₂, 515; Бязлай, 3, 193; Сной₂, 628; БЕР, 6, 312; ESJSt, 13, 761).

Рок 2 ’поліўка з цёртага канаплянага семя’, ’расол’ (бярэз., в.-дзв., Сл. ПЗБ), ’лёк, селядзечы расол’ (гарад., ЛА, 4). Уграфінізм. Параўн. фін., карэльск. rokka ’гарохавы суп, поліўка’, эст. rokk ’зацірка’, комі rok ’каша’. Адсюль і рус. пячорск. рок ’поліўка з крупамі’, арханг. рокка ’поліўка з жытняй мукі з рыбай’ (Фасмер, 3, 497).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)