дагала́

прыслоўе

станоўч. выш. найвыш.
дагала́ - -

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

дагала́, прысл.

1. Да голага цела.

Распрануцца д.

2. Не пакідаючы валасоў.

Абстрыгся д.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дагала́ нареч. догола́, на́го́ло; донага́ разг.

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дагала́, прысл.

Да голага цела. Раздзець дагала. // Зусім, поўнасцю (абстрыгчы, абрэзаць і г. д.). Абстрыгчы дагала. // перан. Поўнасцю, да апошняга (забраць). Блізка году катавалі. Ноч пажарамі гула. Руйнавалі, рабавалі, Вымяталі дагала. Броўка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

донага́ нареч., разг. дагала́;

разде́ться донага́ раздзе́цца дагала́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

догола́ нареч. дагала́; на́гала.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

на́голо и наголо́ нареч.

1. (вынув из ножен) нагало́;

ша́шки наголо́! воен. ша́шкі нагало́!;

2. в др. знач. на́гала, дагала́;

остри́чь на́голо астры́гчы на́гала (дагала́).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Абгалага́ніць ’абстрыгчы дагала’ (Юрч.), абкалганіць ’абстрыгчы’ (Яўс.) ад польск. gałgan ’абрэзак’. Выбухное г у беларускім слове сведчыць аб яго польскім паходжанні, гл. Слаўскі, 1, 163.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

да..., прыстаўка.

1. Надае дзеясловам значэнне а) давядзення дзеяння да поўнага завяршэння, канца; дасягнення мэты, мяжы якога‑н. дзеяння, напрыклад: даараць, дапісаць, давучыць, даварыць, дабегчы, дажыць, дабрацца, дазваніцца; б) папаўнення чаго‑н. да пэўнай меры, а таксама прыбаўкі звыш нормы, напрыклад: даліць, дасыпаць, дабавіць; в) (з часціцамі ‑ся, ‑ца, ‑цца) адмоўнай ацэнкі вынікаў дзеяння, напрыклад: дагуляцца, даскакацца, дастукацца.

2. Утварае прыметнік са значэннем: які адбываўся раней таго, што абазначана асновай, напрыклад: дакастрычніцкі, дарэформенны, дагістарычны.

3. У спалучэнні з кароткімі якаснымі прыметнікамі ўтварае прыслоўі спосабу дзеяння, напрыклад: дагала, дабяла, дачыста, дасуха.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

да..., прыстаўка.

1. Служыць для ўтварэння дзеясловаў са знач. завяршэння дзеяння, давядзення яго да канца, да якой-н. мяжы або дасягнення мэты, напр.: даварыць, даесці, дапісаць, дажыць, даплысці.

2. Служыць для ўтварэння дзеясловаў са знач. прыбаўлення да ранейшага, напр.: даатрымаць, дакупіць, даўкамплектаваць.

3. Удзельнічае ва ўтварэнні дзеясловаў на -цца, -ся са знач. дамагчыся чаго-н., напр.: дабудзіцца, дазваніцца, даклікацца.

4. Служыць для ўтварэння дзеясловаў на -цца, -ся са знач. адмоўнай ацэнкі вынікаў дзеяння, напр.: дабегацца, дагуляцца, даскакацца.

5. Служыць для ўтварэння прыметнікаў са знач.: ранейшы, які адбыўся да таго, што абазначана ўтваральнай асновай, напр.: даваенны, дакастрычніцкі, датэрміновы.

6. Служыць для ўтварэння прыслоўяў са знач. меры дзеяння, напр.: дабяла, дагала, дачыста, дапаўна, дап’яна, дапазна, дацямна.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)