грязь ж.
1. гразь, род. гразі́ ж.;
2. (нечистота) бруд, род. бру́ду м.; (сор) сме́цце, -цця ср.;
3. перен. бруд, род. бру́ду м.;
◊
смеша́ть с грязью змяша́ць з гра́ззю;
не уда́рить лицо́м в грязь не ўда́рыць тва́рам у гразь;
вы́тащить из грязь вы́цягнуць з гразі́;
втопта́ть в грязь затапта́ць у гразь.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нечыстата́ ж. (грязь) нечистота́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
меси́ть несов. мясі́ць;
◊
меси́ть грязь мясі́ць гразь;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
жу́жала ср., обл. жи́дкая грязь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Не́збалазь ’ахвота’: Ікия вам нёзбылызь грязь іціць мясіць (Юрч. Фраз. 1). Гл. небалазь.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Гразь ’гразь’ (БРС, Шат., Касп.). Рус. грязь, укр. грязь, ст.-рус. грѧзь, чэш. hřez, серб.-харв. гре̑з, славен. grêz. Прасл. *gręzь суадносіцца з дзеясловамі *gręznǫti, *gręziti (бел. гра́знуць, рус. гря́знуть, чэш. hřeznouti, серб.-харв. гре̏знути і г. д.). У аснове ляжыць *gręz‑, якое параўноўваюць з літ. grīmsti ’тануць’. Гл. Трубачоў, Эт. сл., 7, 125–126; Фасмер, 1, 467–468. Аблаўтны варыянт — *grǫz‑ (напр., *grǫznǫti, *grǫzъ): параўн. бел. гру́знуць, груз, рус. гру́знуть, груз, укр. гру́знути, груз (апошняе азначае ’балота’). Гл. Фасмер, там жа; Трубачоў, там жа, 151. Адносна ўкр. (resp. бел.) грязь не пераконвае Слаўскі, 1, 361–362.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бруд (род. бру́ду) м.
1. грязь ж.; (отсутствие чистоты — ещё) нечистота́ ж.;
б. на рука́х — грязь на рука́х;
ку́ча бру́ду — ку́ча гря́зи (нечисто́т);
2. (отбросы) нечисто́ты мн.;
3. перен. грязь ж.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
расса́днік м. расса́дник;
бруд — р. зара́зы — грязь — расса́дник зара́зы
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Жыраво́ ’дрыгва’ (Сцяшк. МГ). Паводле Талстога (Геогр., 187), верагодна ад жыр (параўн. рус. жирная грязь); іншыя супастаўленні Талстога са словамі сало, маслявина не абавязкова маюць дачыненне, паколькі бел. жыр звычайна абазначае кармленне, а не тлушч. Гл. яшчэ жырны.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адмыва́ць несов., в разн. знач. отмыва́ть; (удалять грязь, стирая — ещё) отсти́рывать; см. адмы́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)