глады́ш, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.
Збан без ручкі.
Г. з квасам.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
глады́ш
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
глады́ш |
гладышы́ |
| Р. |
гладыша́ |
гладышо́ў |
| Д. |
гладышу́ |
гладыша́м |
| В. |
глады́ш |
гладышы́ |
| Т. |
гладышо́м |
гладыша́мі |
| М. |
гладышы́ |
гладыша́х |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
глады́ш бот. глады́ш, -ша́ м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
глады́ш, -ша́ м. кри́нка ж.; кувши́н (без ручки)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
глады́ш, ‑а́, м.
Збан без ручкі. Гладыш з малаком.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Глады́ш ’крынка, збанок без ручкі’ (БРС, Касп., Шат., Сл. паўн.-зах.), «обгладившийся, замасленный горшок, особенно употребляемый для молока» (Нас.), ’збан’ (Сцяшк. МГ), таксама гладышка (Сл. паўн.-зах.). Рус. гладыш ’тс’ (паводле СРНГ, 6, 182, зах. і паўн.-зах.), гладышка ’тс’ (паўд., Даль), укр. глади́шка ’тс’ (таксама гладу́ш, гладу́щик). Гэтыя словы фармальна звязаны са слав. *glad‑ кладкі’ (+ суф. *‑yšь, ‑yšь‑ka). Такое паходжанне названых лексем можна абгрунтаваць і семантычна. Але Трубачоў (Рамесл. терм., 219–220) мяркуе, што формы з глад‑ не спрадвечныя, а другасныя. Зыходным ён лічыць рэканструяваную прасл. аснову *latū̆‑, *latĭ‑, сувязі якой за межамі слав. моў няясныя. Мяркуем, што няма падстаў адмаўляцца ад простай і зразумелай этымалогіі: глады́ш < *glad‑yšь (да *gladъ‑kъ ’гладкі’). Адсюль і гладышыкі, ’жоўтыя гарлачыкі’ (Сл. паўн.-зах.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
глады́шка ж., обл., см. глады́ш
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гарла́ч, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.
Гліняны гладыш з вузкім горлам для малака.
|| памянш. гарла́чык, -а, мн. -і, -аў, м.
|| прым. гарла́чны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
глады́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.
Абл. Гладыш. Данік прывёз першую гладышку бярозавага соку. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вузкаго́рлы, ‑ая, ‑ае.
1. З вузкім горлам (пра пасуду). Вузкагорлы гладыш.
2. З вузкім праходам, уваходам. Вузкагорлая бухта.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)