гартава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; -тава́ны; незак., каго-што.
1. Надаваць цвёрдасць, пругкасць, трываласць шляхам моцнага награвання і хуткага ахаладжэння.
Г. жалеза.
2. перан. Рабіць фізічна або маральна ўстойлівым, здольным пераносіць цяжкія і неспрыяльныя ўмовы.
Г. волю.
|| наз. гартава́нне, -я, н. і гарто́ўка, -і, ж.
|| прым. гартава́льны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Гартавальная печ.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гартава́ць
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
гарту́ю |
гарту́ем |
| 2-я ас. |
гарту́еш |
гарту́еце |
| 3-я ас. |
гарту́е |
гарту́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
гартава́ў |
гартава́лі |
| ж. |
гартава́ла |
| н. |
гартава́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
гарту́й |
гарту́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
гарту́ючы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
гартава́ць несов.
1. тех. кали́ть, зака́ливать, закаля́ть;
2. перен. зака́ливать, закаля́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гартава́ць, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; незак., каго-што.
1. Надаваць цвёрдасць, пругкасць, трываласць шляхам моцнага награвання і хуткага ахаладжэння.
2. перан. Выхоўваць стойкасць, вынослівасць, здольнасць пераносіць цяжкасці, неспрыяльныя ўмовы. Мы з пароды мужнай, працавітай, Гартавалі нас цяжкія бітвы. Панчанка. Мінулае было нялёгкім, але яно не толькі прыгнечвала, яно і вартавала. Ліс.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Гартава́ць 1 ’гартаваць’ (БРС, Нас., Касп., Шат., Бяльк., Сл. паўн.-зах.). Ст.-бел. гартовати (Булыка, Запазыч.). Укр. гартува́ти. Запазычанне з польск. hartować (< ням. härten). Кюнэ, Poln., 56; Булыка, Запазыч., 80; Фасмер, 1, 395.
Гартава́ць 2 ’выгортваць’ (Сл. паўн.-зах.: «Качаргой гартуеш жар»). Гібрыднае слова: < гартава́ць 1 ’гартаваць’ + гарта́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
закаля́ть несов., прям., перен. гартава́ць, загарто́ўваць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прока́ливать несов.
1. (закаливать) гартава́ць;
прока́ливать про́волоку гартава́ць дрот;
2. (накаливать) разг. награва́ць, напяка́ць, напа́льваць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гартава́нне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. гартаваць і стан паводле знач. дзеясл. гартавацца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пагартава́ць, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; зак., што.
1. Гартаваць некаторы час.
2. Загартаваць усё, многае.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гартава́цца несов.
1. прям., перен. зака́ливаться, закаля́ться;
2. страд. кали́ться, зака́ливаться, закаля́ться; см. гартава́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)