вяшча́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -а́е; незак.
1. што. Прадказваць, прарочыць.
В. бяду.
2. Пра радыёстанцыі: перадаваць для слухання.
|| наз. вяшча́нне, -я, н.; прым. вяшча́льны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вяшча́ць
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
вяшча́ю |
вяшча́ем |
| 2-я ас. |
вяшча́еш |
вяшча́еце |
| 3-я ас. |
вяшча́е |
вяшча́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
вяшча́ў |
вяшча́лі |
| ж. |
вяшча́ла |
| н. |
вяшча́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
вяшча́й |
вяшча́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
вяшча́ючы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
вяшча́ць несов., радио веща́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вяшча́ць, ‑ае; незак., што.
1. Прадказваць, прадракаць, прарочыць што‑н. Вяшчаць бяду. Вяшчаць смерць. □ Над новай салдацкай сялібай Галуб распраўляе крыло. Вяшчае ён мір. Калачынскі.
2. Перадаваць па радыё. Радыёканцэрт па заяўках. Дыктар вяшчае службова-расчулена... Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вяшча́ць (БРС, Крывіч, КТС). Укр. віщати, віщувати, рус. вещать, ст.-слав. вѣштати, вѣштавати, вѣщати. Паводле Жураўскага, Мат. да V Міжн. з’езда слав., 51, запазычана з царкоўнаславянскай мовы праз рускую. Далей да вешчы (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вяшча́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле дзеясл. вяшчаць (у 1 знач.).
2. Перадачы па радыё; радыёвяшчанне.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
веща́ть несов.
1. радио вяшча́ць;
2. уст. прадрака́ць, прадка́зваць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Вяшчу́ха (БРС, КТС). Укр. віщуха (Грынч.). Да вяшчаць (гл.). Утварэнне па тыпу шаптаць: шаптуха; гл. аб гэтым Слаўскі, SP, 74–75.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вешчава́ць ’прадказваць, прадракаць’; ’гаварыць што-небудзь вельмі важнае’ (КТС, Нас., Гарэц., Др.-Падб.), укр. віщува́ти ’тс’, рус. вещевать ’прадказваць, прадракаць, прадчуваць’, ст.-рус. вѣщевати і вѣщавати ’размаўляць, гаварыць’ (з XI ст.), чэш. věštívati — ітэратыў ад věštiti ’прадказваць’. Утворана ад вяшча́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вяшчэ́ль ’вяшчун’ (Крывіч). Ад вяшчаць з суф. ‑ель. Прымаючы пад увагу архаічны характар суфікса (параўн. Слаўскі, SP, 2, 108) і запазычанасць утваральнай асновы, магчыма бачыць тут штучнае ўтварэнне «пад старажытнасць». Не выключаны таксама ўплыў суфіксацыі ‑цель; параўн. рус. дыял. богатель, гл. аб апошнім Слаўскі, SP, 107.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)