выража́цца
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
выража́юся |
выража́емся |
| 2-я ас. |
выража́ешся |
выража́ецеся |
| 3-я ас. |
выража́ецца |
выража́юцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
выража́ўся |
выража́ліся |
| ж. |
выража́лася |
| н. |
выража́лася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
выража́йся |
выража́йцеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
выража́ючыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
выража́цца несов., страд. выража́ться; см. выража́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
выража́цца, ‑аецца; незак.
Зал. да выражаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́разацца
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
- |
- |
| 2-я ас. |
- |
- |
| 3-я ас. |
вы́ражацца |
вы́ражуцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
вы́разаўся |
вы́разаліся |
| ж. |
вы́разалася |
| н. |
вы́разалася |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
выража́ться
1. выяўля́цца;
2. (говорить) выка́звацца, гавары́ць, выража́цца;
3. (ругаться) прост., обл. ла́яцца;
4. страд. выяўля́цца; пака́звацца; перадава́цца; адлюстро́ўвацца; выка́звацца; выража́цца; см. выража́ть;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
скарача́цца, ‑аецца; незак.
1. Незак. да скараціцца.
2. на што. Мець уласцівасць у выніку дзялення на які‑н. лік выражацца ў меншых ліках. Дроб 4/6 скарачаецца на 2.
3. Мець уласцівасць, сціскаючыся, змяншацца па даўжыні, у аб’ёме (пра тканкі, органы, клеткі).
4. Зал. да скарачаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
лічы́цца, лічу́ся, лі́чышся, лі́чыцца; незак.
1. кім-чым. Расцэньвацца якім-н. чынам, успрымацца як-н.
Л. лепшым гаспадаром.
2. з кім-чым. Браць пад увагу, улічваць што-н.
Л. з думкамі членаў камісіі.
3. чым і без дап. Весці ўзаемны ўлік (паслуг, пазык, прэтэнзій і пад.).
Не будзем з гэтым л.
4. Знаходзіцца, быць дзе-н.
Л. ў адпачынку.
5. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Выражацца ў якой-н. колькасці.
Даходы лічацца ў мільёнах рублёў.
6. Размяркоўваць паміж сабой ролі ў гульні, карыстаючыся лічылкай (разм.).
Л. перад гульнёй.
|| зак. палічы́цца, палічу́ся, палі́чышся, палі́чыцца (да 2 і 6 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Біндаво́кі ’аднавокі, сляпы на адно вока’ (Бяльк.), ’бяльматы’ (Нас.). Укр. биндоо́кий (//блиндоокий). Цёмнае слова. Ва ўсякім выпадку першая частка слова (бінд‑) па сваёй фанетыцы яўнае запазычанне. Паняцце ’аднавокі, вірлавокі, касавокі і пад.’ можа выражацца складанымі словамі з словам ’жэрдка, падважнік і г. д.’ Параўн. чэш. bidlooký, pidlooký (bidlo ’жэрдка’), укр. вирлоо́кий ’вірлавокі, лупаты’, вирла́тий (пра вочы) ’лупаты’, ви́рла (мн.) ’лупатыя вочы’ (ви́рло ’доўгі падважнік, якім павяртаюць ветраны млын’; іначай пра ўкр. вирлатий, вирлоокий, бел. верлавокі Куркіна, Этимология 1970, 101–102). Семантычная матывацыя: ’падважнікі, якія «глядзяць» у розныя бакі’ → ’косыя вочы’. Можна меркаваць, што і ў слове біндаво́кі першая частка азначае ’жэрдка і г. д.’ Параўн. укр. бендю́га, биндю́га ’падважнік’, рус. биндю́г, биндю́га, бендю́г, бендю́га ’тс’ (< ням.; Фасмер, 1, 166).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)