вы́лезці, -зу, -зеш, -зе; -лез, -зла; -лезь; зак.
1. Выйсці адкуль-н., чапляючыся за што-н. рукамі і нагамі.
В. з глыбокага рова.
2. Выйсці адкуль-н., прыклаўшы намаганні.
В. з вагона.
В. з даўгоў (перан., разм.).
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Выступіць, паказацца адкуль-н., выбіцца; прабіцца.
Косы вылезлі з-пад хусткі.
Вылезла маладая траўка.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Выпасці (пра валасы, шэрсць); выліняць.
Вылезла шэрсць.
|| незак. выла́зіць, -ла́жу, -ла́зіш, -ла́зіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вы́лезці
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
вы́лезу |
вы́лезем |
| 2-я ас. |
вы́лезеш |
вы́лезеце |
| 3-я ас. |
вы́лезе |
вы́лезуць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
вы́лез |
вы́лезлі |
| ж. |
вы́лезла |
| н. |
вы́лезла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
вы́лезі |
вы́лезіце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
вы́лезшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
вы́лезці сов., в разн. знач. вы́лезть, вы́лезти; (показаться — ещё) вы́сунуться; (о волосах, шерсти и т.п. — ещё) вы́пасть;
в. з я́мы — вы́лезть из я́мы;
в. з машы́ны — вы́лезть из маши́ны;
у кана́пе ўсе спружы́ны ~злі — в дива́не все пружи́ны вы́лезли;
в. з дурно́й прапано́вай — вы́лезть с глу́пым предложе́нием;
в. з бяды́ — вы́лезть из беды́;
в. з даўго́ў — вы́лезть из долго́в;
◊ в. во́мегам — вы́йти бо́ком
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́лезці, ‑зу, ‑зеш, ‑зе; зак.
1. Выбрацца паўзком; выйсці, чапляючыся за што‑н. рукамі; выйсці адкуль‑н., прыклаўшы намаганні. Вылезці з глыбокага рова. Вылезці з кабінкі. Вылезці з-за стала. // Разм. Выйсці адкуль‑н. наогул. Зіма, на дварэ мяцеліца вее, Халодныя песні заводзіць віхор; Зоркі не свецяць і сонца не грэе, Аж вылезці страшна і глянуць на двор. Купала.
2. перан. Разм. З вялікімі намаганнямі пазбавіцца ад чаго‑н. Вылезці з галечы.
3. Выступіць, паказацца адкуль‑н.; выбіцца; прабіцца. Вылезлі спружыны з канапы. Косы вылезлі з-пад хусткі. Вылезла маладая траўка. // перан. Разм. Знешне праявіцца. Вылезла хцівасць наверх.
4. Выпасці (пра валасы, шэрсць); выліняць. Вылезла шэрсць.
•••
Бокам вылезці (выйсці); вомегам вылезці (выйсці) — не прайсці дарэмна для каго‑н.; адплаціцца. [Аўгіня:] — Пэўна ж, я сама вінавата: на багацце пагалілася. А гэта багацце мне вылезла бокам і атруціла мне жыццё. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вы́лезці (БРС, Гарэц., Яруш., Касп.), вы́лізьць (Бяльк.), вылаза́ты ’выходзіць (аб коласе)’ (Выг. дыс., стол., нараўл.). Гл. лезці.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гразі́шча, -ы, ж. (разм.).
Вялікая гразь.
Г. — не вылезці.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
во́мегам: вы́лезці в. вы́йти бо́ком
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́лезти, вы́лезть сов., в разн. знач. вы́лезці, мног. павыла́зіць;
вы́лезти из по́греба вы́лезці са скле́па;
мех вы́лез фу́тра вы́лезла;
вы́лезти из нужды́ вы́лезці з няста́чы;
◊
вы́лезти из ко́жи вы́лезці (вы́лузацца) са ску́ры.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́карабкацца, -аюся, -аешся, -аецца; зак.
Карабкаючыся, вылезці, выбрацца.
В. з ямы.
В. з бяды (перан., разм.).
|| незак. выкара́бквацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
во́мегам, прысл.
Абл. Кулём, стрымгалоў. Сабака то бегаў вакол [Леўкі і Усціма], то вомегам кідаўся пад ногі. Сабаленка.
•••
Вомегам вылезці (выйсці) гл. вылезці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)