вы́каціць, -качу, -каціш, -каціць; -качаны; зак.
1. што. Коцячы, перамясціць, выдаліць.
В. бочку з падвала.
В. калёсы на двор.
2. Хутка выехаць адкуль-н. (разм.).
На плошчу выкаціў аўтобус.
3. перан., асаб. і безас. Знішчыць агнём (разм.).
Пажар выкаціў палавіну вёскі.
◊
Выкаціць бельмы (разм., груб.) — вытарашчыць вочы.
|| незак. выко́чваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вы́каціць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
вы́качу |
вы́кацім |
| 2-я ас. |
вы́каціш |
вы́каціце |
| 3-я ас. |
вы́каціць |
вы́кацяць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
вы́каціў |
вы́кацілі |
| ж. |
вы́каціла |
| н. |
вы́каціла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
вы́каці |
вы́каціце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
вы́каціўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
вы́каціць сов.
1. в разн. знач. вы́катить;
в. бо́чку — вы́катить бо́чку;
в. калёсы на двор — вы́катить теле́гу на двор;
2. перен., разг. уничто́жить;
пажа́р ~ціў палаві́ну вёскі — пожа́р уничто́жил полови́ну дере́вни
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́каціць, ‑качу, ‑каціш, ‑каціць; зак., што.
1. Коцячы, перамясціць куды‑н. Выкаціць бочку. Выкаціць бярвенні на бераг ракі. // без дап. Хутка выехаць. На плошчу.. выкаціў і спыніўся гарачы, запылены аўтобус. Брыль.
2. перан. Разм. Знішчыць агнём. Неяк зімой, яшчэ пры панах, іхнюю вёску амаль дашчэнту выкаціў пажар. Брыль. / у безас. ужыв. Мы самі ў гэтым млыне з бабамі і дзецьмі тулімся. Усё жытло агнём выкаціла. Чорны.
3. Разм. Вылучыць, вылупіць (пра вочы). Гаўрыла як сядзеў, так і [ш]лёпнуўся аб зямлю нежывы. Заўтра найшлі: ляжаў акалелы і піпку зубамі сцяў, а вочы на лоб выкаціў. Гарэцкі.
•••
Выкаціць (вылупіць) бельмы — здзіўлена, шырока адкрытымі вачамі глядзець.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
выко́чваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да выкаціць (у 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
выко́чванне, ‑я, н.
Дзеянне паводле дзеясл. выкочваць — выкаціць (у 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́каціцца, -качуся, -кацішся, -каціцца; зак.
1. Коцячыся, выйсці, выпасці адкуль-н.
Мяч выкаціўся на дарогу.
2. Тое, што і выкаціць (у 2 знач.; разм.).
З-за павароту выкацілася машына.
|| незак. выко́чвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бяльмо́, ‑а; мн. бельмы, ‑аў; н.
1. Белаватая непразрыстая пляма на рагавой абалонцы вока, якая аслабляе зрок або прыводзіць да поўнай слепаты.
2. толькі мн. Разм. груб. Вочы.
•••
Выкаціць (вылупіць) бельмы гл. выкаціць.
(Як) бяльмо на воку — пра таго (тое), хто (што) перашкаджае, раздражняе сваёй прысутнасцю (наяўнасцю).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́катить сов., в разн. знач. вы́каціць; (глаза — ещё) прост. вы́трашчыць, вы́лупіць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)