вы́браць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
вы́беру |
вы́берам |
| 2-я ас. |
вы́бераш |
вы́бераце |
| 3-я ас. |
вы́бера |
вы́беруць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
вы́браў |
вы́бралі |
| ж. |
вы́брала |
| н. |
вы́брала |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
вы́беры |
вы́берыце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
вы́браўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
вы́браць, -беру, -бераш, -бера; -беры; -браны; зак.
1. што. Адабраць, выняць.
В. смецце з зерня.
В. цытаты з класікаў.
2. каго-што. Узяць патрэбнае, аддаць перавагу каму-, чаму-н.
В. кнігу для чытання.
В. прафесію.
В. спадарожніка.
3. каго (што). Абраць галасаваннем.
В. новы склад прафкама.
4. што. Выняць, дастаць адкуль-н. усё да апошняга; зрасходаваць.
В. ваду са студні.
В. ліміты.
5. што. Сабраць ураджай бульбы, агуркоў і пад.
В. цыбулю ў агародзе.
6. што. Знайсці, вызваліць для якой-н. мэты (пра час).
В. вольную часіну.
|| незак. выбіра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. вы́бар, -у, м. (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вы́браць сов.
1. в разн. знач. вы́брать; (материалы, цитаты — ещё) извле́чь; (путём голосования — ещё) избра́ть; (подходящий момент, время — ещё) улучи́ть;
в. матэрыя́л па гу́сце — вы́брать материа́л по вку́су;
в. мя́ккі каранда́ш — вы́брать мя́гкий каранда́ш;
в. сабе́ жаніха́ — вы́брать себе́ жениха́;
в. час — вы́брать (улучи́ть) вре́мя;
в. лімі́т — вы́брать лими́т;
в. сме́цце з насе́ння — вы́брать сор из семя́н;
в. усю́ ваду́ са сту́дні — вы́брать всю во́ду из коло́дца;
в. паз — плотн. вы́брать паз;
в. чле́наў праўле́ння — избра́ть (вы́брать) чле́нов правле́ния;
2. отобра́ть;
в. са́мыя спе́лыя я́блыкі — отобра́ть са́мые зре́лые я́блоки;
3. (копая, извлечь) вы́копать;
в. бу́льбу — вы́копать карто́фель;
4. (убрать урожай огурцов, лука и т.п.) убра́ть, собра́ть;
5. прост. (съесть) сло́пать;
◊ (спіць —) хоць зу́бы вы́беры (спит) без за́дних ног
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́браць, ‑беру, ‑бераш, ‑бера; зак.
1. што. Беручы адно за адным, дастаць, выняць усё да апошняга; зрасходаваць. Выбраць ваду са студні. Выбраць сала з кубла. Выбраць ліміты. □ На балоце калісьці капалі торф, і, дзе яго выбралі, стаяла вада. Чорны. // Сабраць ураджай бульбы, агуркоў і пад. Выбраць бульбу ў полі. □ Восень дажджлівая прыйдзе Яблыкі ў садзе атрэсці, Выбраць цыбулю ў гародзе. Танк.
2. каго-што. Параўноўваючы наяўнае, аддаць перавагу каму‑, чаму‑н. Выбраць спадарожніка. Выбраць месца для начлегу. Выбраць занятак па душы. □ Затое ж дзядзька хват і дока, Набіў на косах сваё вока, І калі выбера ён коску — Не пара іншаму падоску. Колас.
3. што. Адабраць што‑н. па якой‑н. прыкмеце. Выбраць дзесятак спелых яблык. □ [Люба:] — Вось намалоцім новага жыта ў цапы, выберам саломы, тады на лета і [страху] перакрыем. Васілевіч.
4. каго. Абраць галасаваннем для выканання якіх‑н. абавязкаў. Выбраць прэзідыум сходу. □ Позна ноччу новы прафком выбраў сваім старшынёй Грушэўскага. Карпюк.
5. што. Разм. Знайсці неабходны час для ажыццяўлення чаго‑н.; выкраіць. Выбраць зручны момант. □ І ўспомніў.. [Сцёпка] свайго настаўніка. Выбраў вольную часіну і пайшоў у школу. Колас.
6. Спец. Зняць, састругаць рубанкам ці якім‑н. іншым інструментам.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
выбраць, адабраць, падабраць, аблюбаваць, выгледзець
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
павыбіра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак.
1. што. Выбраць усё, многае або выбраць што-н. з усяго, многага.
П. зярняты.
П. самыя лепшыя ягады.
2. каго. Выбраць галасаваннем усіх, многіх.
П. дэлегатаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вы́бар, -у, м.
1. гл. выбраць.
2. Тое, з чаго можна выбраць.
Вялікі в. тавараў.
3. Аб тым, хто выбраны, што выбрана.
Адобрыць чый-н. выбар.
◊
Без выбару — без разбору, не выбіраючы.
Чытаць усё без выбару.
На выбар — выбраць паводле меркавання.
Даць на выбар.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
избра́ть сов.
1. вы́браць, мног. павыбіра́ць;
2. (произвести выборы) вы́браць, абра́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́брать сов., в разн. знач. вы́браць, мног. павыбіра́ць;
вы́брать председа́теля вы́браць старшыню́;
вы́брать мя́тые я́годы вы́браць (павыбіра́ць) пацёртыя я́гады;
вы́брать паз плот. вы́браць паз;
вы́брать сор из семя́н вы́браць (павыбіра́ць) сме́цце з насе́ння;
вы́брать всю во́ду из коло́дца вы́браць (павыбіра́ць) усю́ ваду́ са сту́дні;
вы́брать мя́гкий каранда́ш вы́браць мя́ккі ало́вак;
вы́брать вре́мя вы́браць час;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)