выбача́й

выклічнік

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

выбача́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак., каму, каму за што, на што і без дап.

1. Не караць за што-н., дараваць.

Выбачай мне за спазненне.

2. выбача́й(це). Ужыв. пры звароце да каго-н. (часам як пабочнае), калі просяць прабачэння за турботы, непрыемнасць і пад.

Выбачайце, тут я пагарачыўся.

|| зак. вы́бачыць, -чу, -чыш, -чыць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

выбача́ць

дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. выбача́ю выбача́ем
2-я ас. выбача́еш выбача́еце
3-я ас. выбача́е выбача́юць
Прошлы час
м. выбача́ў выбача́лі
ж. выбача́ла
н. выбача́ла
Загадны лад
2-я ас. выбача́й выбача́йце
Дзеепрыслоўе
цяп. час выбача́ючы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

обессу́дить сов. / не обессу́дь(те) разг. не крыўду́й(це), не мараку́й(це), выбача́й(це).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

выбача́ць, ‑а́ю, ‑а́еш, ‑а́е; незак., каму, каму за што, на што і без дап.

1. Не караць за што‑н., дараваць. [Дзед Мароз:] — Выбачай мне за спазненне, Што ні хочаш — я ў імгненне Для цябе [Міхася] зраблю. Кірэенка. Сорам добрай гаспадыні даваць такі хлеб чужым людзям. А што ж інакш рабіць? Што ж, няхай.. [Кастусь] выбачае. Чорны.

2. заг. выбачай(це). Ужываецца пры звароце да каго‑н. (часам як пабочнае слова), калі просяць прабачэння за турботы, непрыемнасць і пад. Госць падаўся да дзвярэй, але зноў авалодаў сабою і спакойна сеў. — Выбачайце, я ўзнерваваны. Чорны. [Жэня:] — Выбачайце, Віктар Сяргеевіч, мы вас патурбавалі... Якімовіч. // Ужываецца як форма пратэсту, нязгоды. [Дзед Бадыль:] — Дзеўка — золата, а на пасаг выбачайце! Крапіва. Каламуціцца ноч. Расшчапляецца атам. Гэта зноў Вы з вайной? Выбачайце, паны дыпламаты. Лужанін.

3. каго. Прызнаваць, што хто‑н. заслугоўвае даравання.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

помилосе́рдствовать / помилосе́рдствуй(те)! змі́луйся (змі́луйцеся), злі́туйся (злі́туйцеся)!; (да что ты, что вы!) (ды) што ты (вы)!; (прости, простите!) дару́й(це)!, выбача́й(це)!; (постой, постойте!) пасто́й(це)!, пачака́й(це)!

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

извини́ть сов.

1. вы́бачыць (каму што, за што), праба́чыць (каму што, за што); (простить) дарава́ць (каму што, за што);

прошу́ извини́ть меня́ прашу́ вы́бачыць (праба́чыць) мне;

2. уст. (оправдать) апраўда́ць; вы́бачыць, праба́чыць;

э́тот посту́пок нельзя́ извини́ть мо́лодостью гэ́ты ўчы́нак не́льга апраўда́ць маладо́сцю;

◊

извини́(те)! выбача́й(це)!, вы́бач(це)!, прабача́й(це)!, праба́ч(це)! дару́й(це);

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прости́ть сов. дарава́ць (каму, чаму, што); (извинить) праба́чыць, вы́бачыць (каму, чаму);

прости́те меня́! дару́йце (праба́чце, вы́бачце) мне!;

прости́ть оби́ду дарава́ць (праба́чыць) кры́ўду;

прости́ть кого́-л. за что́-л. дарава́ць каму́-не́будзь за што-не́будзь;

◊

прости́(те)! а) вводн. сл. дару́й, дару́йце (прабача́й, прабача́йце, выбача́й, выбача́йце)!; б) (прощай) быва́й (быва́йце)!;

сказа́ть после́днее прости́ сказа́ць апо́шняе быва́й;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)