посы́паться сов., в разн. знач. пасы́пацца;

посы́пались ли́стья пасы́паліся лісты́;

посы́пались вопро́сы пасы́паліся пыта́нні;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

програ́ммный прагра́мны;

програ́ммная му́зыка прагра́мная му́зыка;

програ́ммные вопро́сы прагра́мныя пыта́нні;

програ́ммная речь прагра́мная прамо́ва;

програ́ммное управле́ние техн. прагра́мнае кірава́нне.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Капшчы́зна, капшчы́на ’грашовы пабор з тых асоб, якія сыцілі мёд, варылі піва, рабілі гарэлку, трымалі корчмы’ (Гарб., Бел. арх., АВАК). Цытата з апошняй крыніцы, магчыма, сведчыць аб унутранай форме слова: «Капщизна одинакова по всему великому князьству Литовскому маеть быти брана, то есть: отъ меду копа грошей, от пива копа грошей… (XIV, 19, 1555) (гл. Гілевіч, Вопросы лит. и языка, 1968, 161). Тады капшчызна, капшчына ад капа (гл.). Гл. таксама сінанімічнае чопавае (Булахаў, Працы VIII, 119).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Няпэ́ўны ’недабраякасны (пра насенне)’ (Сл. ЦРБ), ’ненадзейны, нявызначаны’ (Касп.), няпе́ўны (непевний) ’неверагодны, ненадзейны’ (Нас., Юрч. НВС), няпеўны, ніпе́ўны ’няякасны (пра расліны і насенне); слабасільны (пра дзіця)’ (Мат. Гом.), ніпеўны ’кволы, хваравіты, слабы; нядобры, няўдалы’ (магіл., Нар. словатв.; глус., парыц., Янк. Мат.). Як і літаратурная няпэ́ўны ’нявызначаны, неакрэслены, ненадзейны’ (ТСБМ), ад пэ́ўны (гл.). Фантастычна Фёдарава (Вопросы диалектологии и истории языка. Душанбе, 1984, 91) — з комі нюп ’пакаты, нізкі (пра плечы)’, нюпусьны ’спасці (пра бакі), падвесці (жывот)’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

прагра́мны в разн. знач. програ́ммный;

п. твор пісьме́нніка — програ́ммное произведе́ние писа́теля;

~ныя пыта́нні — програ́ммные вопро́сы;

~ная прамо́ва — програ́ммная речь;

~ная му́зыка — програ́ммная му́зыка;

~нае кірава́нне — тех. програ́ммное управле́ние

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

по́ходя нареч., разг.

1. (на ходу, торопливо) на хаду́;

заку́сывать по́ходя заку́сваць на хаду́;

2. (попутно) заадно́, за адны́м захо́дам; (мимоходом) мімахо́дам, мімахо́дзь, між і́ншым;

нельзя́ реша́ть вопро́сы по́ходя не́льга выраша́ць пыта́нні мімахо́дам (мімахо́дзь).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Вага́н 1 ’драўляная міска’ (КСТ, КЭС). Вытворныя: вагане́ц ’начоўкі для пяску’, вага́нак ’коўшык’, вагано́к ’драўляная міска’ (КСТ). Рус. ваганки ’ночвы, карыта’, укр. вагани́ ’прадаўгаватая драўляная міска для яды; ночвы’, чэш. vahánek, славац. vahan, серб.-харв. ва̀ган ’драўляная міска; пэўная мера’, славен. vagàn, vagána. Запазычанне. Існуючыя версіі гл. Фасмер, 1, 264; Махэк₂, 675; Рудніцкі, 1, 289; Скок, 3, 559. Балгарскія этымолагі (БЕР, 1, 110–111, 221) лічаць, што *vaganъ — вынік метатэзы пры запазычанні італ. gavagno (параўн. балг. гаванка ’драўляная міса’).

Вага́н 2 ’лаянкавае слова’ (КСП); ’высокі, здаровы чалавек’. Рус. ваган ’вахлак, мужык, селянін’, ваганиться ’гарэзаваць, гуляць, жартаваць’, ходить на ваган ’адлучацца без дазволу’, польск. wagant, чэш. vagant ’бадзяга’, славац. vagant ’бадзяга-студэнт’, серб.-харв. ва̀гант ’бадзяга’. У бел. мову слова трапіла з захаду (параўн., напрыклад, ням. Vagant), магчыма, праз польскую або непасрэдна з лацінскай. Ваган < *вагант, якое да лац. vagans, vagantis ’які бадзяецца’. Аб страце ‑т параўн. Суперанская, Вопросы культуры речи, 3, 1961. Гл. Махэк₂, 674; Надурская, JP, 1972, 1, 20.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

о́бщий

1. в разн. знач. агу́льны;

о́бщее собра́ние агу́льны сход;

о́бщий ито́г а) бухг. агу́льны падраху́нак; б) перен. агу́льны вы́нік;

о́бщие вопро́сы агу́льныя пыта́нні;

о́бщий наибо́льший дели́тель мат. агу́льны найбо́льшы дзе́льнік;

о́бщее наиме́ньшее кра́тное мат. агу́льнае найме́ншае кра́тнае;

2. (совместный) агу́льны, супо́льны;

в о́бщем уво́гуле, нао́гул;

в о́бщей сло́жности уво́гуле.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

адка́з

I -зу м.

1. в разн. знач. отве́т;

пыта́нні і ~зы — вопро́сы и отве́ты;

прыйшо́ў а. на пісьмо́ — пришёл отве́т на письмо́;

за ўсё зро́бленае бу́дзе адзі́н а. — за всё сде́ланное бу́дет оди́н отве́т;

зада́чу рашы́лі па ~зе — зада́чу реши́ли по отве́ту;

2. отве́т, отве́тственность ж.;

быць у ~зе за што-не́будзь — быть в отве́те за что́-либо;

не́сці а. — нести́ отве́тственность

II: да ~зу до отка́за

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

агу́льны

1. в разн. знач. о́бщий;

а. сход — о́бщее собра́ние;

~нае пра́віла — о́бщее пра́вило;

а. падраху́нак — о́бщий ито́г;

а. знаёмы — о́бщий знако́мый;

~ныя пыта́нні наву́кі — о́бщие вопро́сы нау́ки;

2. (касающийся всех подряд) огу́льный;

○ найбо́льшы а. дзе́льнік — мат. наибо́льший о́бщий дели́тель;

а. ры́нак — о́бщий ры́нок;

~ная адука́цыя — о́бщее образова́ние;

◊ ~нае ме́сца — о́бщее ме́сто;

знайсці́ ~ную мо́ву — найти́ о́бщий язы́к;

прыве́сці да ~нага назо́ўніка — привести́ к о́бщему знамена́телю;

у ~ных ры́сах — в о́бщих черта́х;

даво́дзіць да ~нага ве́дама — предава́ть гла́сности

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)