бі́ч
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
бі́ч |
бічы́ |
| Р. |
біча́ |
бічо́ў |
| Д. |
бічу́ |
біча́м |
| В. |
бі́ч |
бічы́ |
| Т. |
бічо́м |
біча́мі |
| М. |
бічы́ |
біча́х |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
біч², -а́, мн. -ы́, -о́ў, м. (разм.).
Чалавек, які не мае месца жыхарства і пэўных заняткаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
біч¹, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.
1. Бізун, сплецены з дробных раменьчыкаў.
Ударыць бічом.
Б. сатыры (перан.).
2. Ударная частка некаторых механізмаў.
Бічы ў цапах.
3. перан., каго-чаго. Бедства, няшчасце.
Брак — б. вытворчасці.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
біч (род. біча́) м.
1. (цепа) би́ло ср.;
2. перен. бич;
б. саты́ры — бич сати́ры
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
біч, ‑а, м.
1. Ударная частка цэпа. Бічы ў цапах былі важкія і зручныя. Чорны. Па распушчаных снапах праходзімся толькі па разу: салома аж курыць пад бічамі, нібы яе задзірае, скубе, трасе і не можа ўзняць нейкі віхор... Місько. // Наогул — пра ўдарныя часткі некаторых механізмаў. Алёша адрэгуляваў зазоры паміж планкамі секцый падбарабання і бічамі барабана. Шамякін.
2. Бізун, сплецены з драбных раменьчыкаў. Не дагодзіш [князю] — бяда: зараз пацягнуць гайдукі на стайню і так адсмаляць раменнымі бічамі, што цэлы тыдзень будзе ані сесці, ані легчы. Гарэцкі. // перан.; чаго. Выкрывальнае ўздзеянне чаго‑н. Біч сатыры.
3. перан.; каго-чаго. Бедства, няшчасце. Беспрацоўе — біч рабочага класа капіталістычных краін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Біч. Рус. бич, укр. бич, польск. bicz, чэш. bič, ст.-слав. бичь, балг. бич, серб.-харв. би̏ч і г. д. Прасл. bičь ’тс’. Утварэнне суфіксам *‑č‑ ад дзеяслова biti ’біць’. Бернекер, 56; Фасмер, 1, 169; Слаўскі, 1, 31; Махэк₂, 53. Ад біч вытворныя: бічу́г, бічу́к ’біч, пуга’ (Бяльк.), бічу́к ’частка цэпа, якой б’юць па снапах’ (Нас.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
цапі́льна, -а, мн. -ы, -аў, н.
Дзяржанне цэпа ў выглядзе доўгай палкі, да якой прывязваецца біч.
Арэхавае ц.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
цапі́льна, ‑а, н.
Дзяржанне цэпа ў выглядзе доўгай палкі, да верхняга канца якой прывязваецца біч. Біч адляцеў ад цапільна, узляцеў высока над галавой і бразнуўся на ток. Крапіва. Рвануўся [Паўлюк] між братоў і зняў са сцяны цэп: дубовы біч на адпаліраваным рукамі арэхавым цапільне. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
молоти́ло ср. біч, род. біча́ м.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бич м.
1. бізу́н, -на́ м.;
2. перен. (кара) ка́ра, -ры ж.; (бедствие) няшча́сце, -ця ср.;
3. перен. біч, род. біча́ м.;
бич сати́ры біч саты́ры.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)