бі́сер, -у, м., зб.
Дробныя шкляныя або металічныя каляровыя пацеркі, якія ўжыв. для расшыўкі адзення або для рукадзелля.
Вышываць бісерам.
◊
Сыпаць бісер перад свіннямі — дарэмна гаварыць аб чым-н. ці даказваць што-н. невуку.
|| прым. бі́серны, -ая, -ае.
Б. почырк (перан.: вельмі дробны).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бі́сер
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
| Н. |
бі́сер |
| Р. |
бі́серу |
| Д. |
бі́серу |
| В. |
бі́сер |
| Т. |
бі́серам |
| М. |
бі́серы |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
бі́сер, -ру м. би́сер;
◊ сы́паць б. пе́рад сві́ннямі — мета́ть би́сер пе́ред сви́ньями
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бі́сер, ‑у, м., зб.
Дробныя каляровыя шкляныя або металічныя пацеркі, якія ўжываюцца для расшыўкі адзення з мэтай упрыгожання. Паставіўшы чамадан на крэсла і ўрачыста адчыніўшы яго, Міхал выняў вязаную шарсцяную кофтачку, вышытую бісерам. Карпаў.
•••
Сыпаць бісер перад свіннямі гл. сыпаць.
[Араб. busr.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Бі́сер. Рус. би́сер, укр. біс́ер, би́сер. Ва ўсх.-слав. мовах — запазычанне з ц.-слав. бисьръ, якое ўзята з цюрк. büsrä < араб. busra ’фальшывы жэмчуг’. Бернекер, 58; Праабражэнскі, 1, 26; Локач, 30; Слаўскі, 1, 34.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пазлы́гваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
Злыгаць, звязаць усё, многае. Пазлыгваць бісер. Пазлыгваць валоў. Пазлыгваць пакункі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Бісю́ркі ’бісер’ (Нас., Яруш.). Запазычанне з польск. bisiórka, bisiorka ’тс’ (здаецца, таго ж паходжання, што і бі́сер, гл.; Варш. сл., 1, 157–158). Параўн. яшчэ Слаўскі, 1, 34.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
би́сер м. бі́сер, -ру м.; па́церкі, -рак, ед. па́церка, -кі ж.;
◊
мета́ть би́сер перед сви́ньями сы́паць бі́сер (пе́рлы) перад сві́ннямі;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зніза́ць, зніжу, зніжаш, зніжа; зак., што.
Разм. Нанізваючы на нітку, дроцік і пад., злучыць. Знізаць бісер. // Зрабіць знізваннем, нанізваннем. Знізаць каралі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Бу́сы ’пацеркі’ (Інстр. I, Сакал., Бяльк.). Рус. бу́сы, укр. бу́си. Слова, пашыранае пераважна на рускай моўнай тэрыторыі. У бел. мове, здаецца, з рус. Паходжанне слова няяснае. ёсць версія пра сувязь з *biserъ ’бісер’ (гл.); так Праабражэнскі, 1, 55; Шанскі, 1, Б, 237; Гараеў, 17. Супраць Фасмер, 1, 252; Бернекер, 58; Рудніцкі, 270. Сабалеўскі (РФВ, 67, 214) звязаў слова з бу́са ’лодка, карабель’ (< сканд. моў), па падабенству ракавін, з якіх рабіліся пацеркі, з лодкамі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)