бі́рка
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
бі́рка |
бі́ркі |
| Р. |
бі́ркі |
бі́рак |
| Д. |
бі́рцы |
бі́ркам |
| В. |
бі́рку |
бі́ркі |
| Т. |
бі́ркай
бі́ркаю |
бі́ркамі |
| М. |
бі́рцы |
бі́рках |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
бі́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак, ж.
1. Невялікая дошчачка або кавалак кардону з надпісам (на таварах, на багажы і пад.).
Б. на чамадане.
2. Палачка або дошчачка, на якой нарэзамі вёўся ўлік чаго-н. (гіст.).
3. перан. Характарыстыка (звычайна адмоўная), якая даецца каму-н. па шаблоне.
Павесіць бірку на чалавека.
|| прым. бі́рачны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бі́рка ж., в разн. знач. би́рка; уст. (деревянная в одежде — ещё) застёжка
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бі́рка, ‑і, ДМ ‑рцы; Р мн. ‑рак; ж.
1. Невялічкая дошчачка або кавалачак кардону, на якіх адзначаны вага, цана, месца прызначэння тавару, багажу. На кожнай рэчы вісела бірка з цаною.
2. перан. Характарыстыка (звычайна адмоўная), якая даецца каму‑н. па шаблону. [Стэфа Міхасю:] — Не ведаеш зусім чалавека і адразу — бірку яму. Нельга так да людзей. Савіцкі.
3. Уст. Зашпілька ў выглядзе кавалачкі дрэва замест гузіка.
4. Уст. Палачка, на якой нарэзамі вёўся ўлік чаго‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Бі́рка. Рус. би́рка, укр. би́рка ’тс’. Этымалогія слова не вельмі ясная. Выводзяць з ст.-рус. биръ ’подаць, налог’ (Праабражэнскі, 1, 26; Бернекер, 57). Іншыя думаюць пра запазычанне з дац., нарв. birk ’бяроза’ (Зяленін, ZfslPh, 2, 207 і інш.). Корш (AfslPh, 9, 491) і Міклашыч (Türk. El. Nachtr., 1, 15) лічылі запазычаннем з цюрк. bir ’адзін’ і iki ’два’. Параўн. ст.-бел. бирка ’бірка, жэрабя’ (XVII ст.), якое Булыка (Запазыч.) выводзіць з ст.-польск. birka. Сюды адносіцца і бірка ’палачка, ужытак замест гузіка’ (Юрч.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
рабе́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.
1. Станавіцца рабым (у 1 знач.).
2. Здавацца рабым ад наяўнасці чаго‑н. рознакаляровага. Бірка .. ажно рабела ад значкоў. Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
застёжка
1. засцёжка, -кі ж.; за́шпілька, -кі ж.;
2. (деревянная) бі́рка, -кі ж., цыру́балка, -кі ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прыма́зацца, ‑мажуся, ‑мажашся, ‑мажацца; зак.
1. Разм. Прыгладзіць сабе валасы, змазаўшы іх чым‑н.
2. перан. Далучыцца да каго‑, чаго‑н. з карыслівымі мэтамі. — А ці не думаеце вы, што ён [Саўка] прымазаўся да паўстанцаў? — пытае ўсё той жа Бірка. Колас.
3. У азартных гульнях — прыняць удзел у гульні, дадаўшы сваю долю да стаўкі якога‑н. іграка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Бе́рка 1 ’бярозавы лес, гай, зараснік’ (Яшкін). Няяснае слова. Магчыма, скарачэнне слоў тыпу беразня́к, беразу́га, беразу́ха, беразя́ка, беразня́. Ці ёсць сувязь з бе́рка 2?
Бе́рка 2 ’бярозавы сок’ (Касп.), берка, бірка ’бярозавы квас’ (Малчанава, Мат. культ.). Рус. дыял. бе́рька, бе́рика ’тс’. Цёмнае слова. Трубачоў (Эт. сл., 1, 201) думае пра сувязь з bьrati berǫ ’браць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)