бізу́н, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.
Плецены з раменных палосак арапнік або вітая з ільну, канапель пуга.
◊
Усыпаць бізуноў (разм.) — пакараць каго-н., адсцябаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бізу́н, -на́ м. бич, ара́пник;
◊ го́лы як б. — гол как соко́л;
усы́паць ~но́ў — всы́пать горя́чих
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бізу́н, ‑а м.
1. Плецены з раменных палосак арапнік або вітая з ільну, канапель пуга. Сяргейка забег наперад статку, ляснуў бізуном і працягла, як гэта рабіў дзед Патап, закрычаў: — Куды-ы! Хомчанка, — і што? — Міхась насцеражыўся, і рука яго з бізуном, якім збіраўся сцебануць каня, застыла ў паветры. Сіўцоў. // Уст. Сродак экзекуцыі. Пакараць бізунамі. □ Дзе бізуны свісталі, там песні звіняць. З нар.
2. Удар бізуном. Даць дваццаць пяць бізуноў.
3. Сімвал грубай сілы, прымусу. Узнімаюць плугі дзірваны. Ні пана няма, ні слугі, Не гоняць народ бізуны. Купала.
•••
Голы як бізун гл. голы.
Зарабіць бізуна гл. зарабіць.
Прасіць бізуна гл. прасіць.
Схапіць бізуна гл. схапіць.
Усыпаць бізуноў гл. усыпаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Бізу́н 1 ’бізун’. Укр. бізу́н, рус. дыял. бізу́н. Запазычанне з польск. bizun, bizon ’тс’ (а гэта, як лічыць Брукнер, 28, з венг. bizonyi ’праўда, сапраўды’, гл. Брукнер, там жа, там і матывацыя). Сюды, мабыць, адносіцца і бізуннік ’зараснік сітняку, Scirpus lacustris L.’ (Яшкін).
Бізу́н 2 ’вельмі бедны чалавек’ (Сцяц., Нас.). Пераноснае ўжыванне слова бізу́н 1, запазычанага з польскай мовы. Параўн. польск. goły jak bizun.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бізун, пуга, нагайка, гарапнік, батог, плётка, хлыст, канчук, карбач, дратаванка, біч
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
ара́пнік, -а, м.
Доўгі паляўнічы бізун з кароткай ручкай або кароткі раменны бізун.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
канчу́к, -а́, мн. -і́, -о́ў, м. (разм.).
Раменны бізун.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ко́шка², -і, ДМ -шцы, мн. -і, -шак, ж. (уст.).
Раменны бізун з некалькімі хвастамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
стэк, -а, мн. -і, -аў, м.
Пругкі бізун, які выкарыстоўваецца пры верхавой яздзе.
Кавалерыйскі с.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нага́йка, -і, ДМ -йцы, мн. -і, -га́ек, ж.
Кароткі раменны плецены бізун.
Казацкая н.
|| прым. нага́ечны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)