бро́нь
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 3 скланенне
|
адз. |
| Н. |
бро́нь |
| Р. |
бро́ні |
| Д. |
бро́ні |
| В. |
бро́нь |
| Т. |
бро́нню |
| М. |
бро́ні |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
бро́нь ж. (закрепление) бро́нь;
б. на біле́ты — бро́нь на биле́ты ж.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бронь і бро́ня, -і, ж.
Замацаванне асобы ці прадмета за кім-, чым-н., а таксама дакумент на такое замацаванне.
Б. на авіябілет.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бронь 1 і (радзей) бро́ня, ‑і, ж.
Замацаванне якой‑н. асобы або прадмета за кім‑, чым‑н., якое робіць іх недатыкальнымі для іншых, а таксама дакумент на такое замацаванне. У Паўла і Васі .. была бронь, аднак хлопцы вырашылі ісці на фронт. Брыль. [Ермаліцкі] падаў на подпіс бронь на зарплату. Скрыган. Леў Раманавіч раптам адчуў, што.. хавацца далей за паперкай-бронню непрыстойна і нават злачынна. Асіпенка.
бронь 2,
У выразе: бронь божа — тое, што і барані божа (гл. бог).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Бронь ’зброя’ (Нас., Яруш.), ст.-бел. бронь (Булыка, Запазыч.). Запазычанне з польск. broń ’тс’ (да прасл. bornь, гл. Слаўскі, 1, 43–44). Таксама з польск. укр. бронь. Параўн. Рудніцкі, 216.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
барані́ць
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
бараню́ |
баро́нім |
| 2-я ас. |
баро́ніш |
баро́ніце |
| 3-я ас. |
баро́ніць |
баро́няць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
барані́ў |
барані́лі |
| ж. |
барані́ла |
| н. |
барані́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
барані́
бронь |
барані́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
баро́нячы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
чу́чка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.
Абл. Костачка сагнутага пальца. — Го, мой браток! — і дзед Куцейка Пастукаў чучкаю аб бронь. Колас. [Стахно] ўстаў, акінуў позіркам пакой, падышоў да акна, пастукаў чучкамі па падаконніку. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Браня́. Ст.-рус. брънꙗ, рус. бро́ня́, бронь, укр. бро́ня, ст.-польск. brnia, чэш. brně, ст.-слав. брънꙗ і г. д. Лічыцца славянскім запазычаннем з герм. моў: гоц. brunjō, ст.-в.-н. brunnja ’браня, панцыр’. Міклашыч, 23; Бернекер, 90; Праабражэнскі, 1, 46; Фасмер, 1, 217–218; Махэк₂, 67; Траўтман, 38.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Збро́я ’прылада для нападу ці абароны’. Укр. зброя ’тс’. Польск. (з XIV ст.) zbroja ’панцыр, браня ў старых рыцараў і іх коней’, чэш., славац. zbroj ’абароннае адзенне’. Ст.-бел., ст.-укр. зброя (XVI ст.) ’зброя’, ’браня’ (Сінаніма славенарос.), збройныи (Александрыя). Параўн. в.-луж. zbroić, н.-луж. zbrojś ’прыводзіць у беспарадак, спусташаць’, рус. ніжнегар. сбройный ’сварлівы, свавольны’. Саднік-Айцэтмюлер (1, 416–417) суадносяць з broj‑ ’рэзаць’ (гл. броіць, брыць), дапускаючы ўздзеянне кораня bor‑ (гл. бароцца), адкуль польск. broń > бел. бронь (гл.). Гэта дапушчэнне больш прымальнае, калі лічыць польск. zbroja крыніцай бел., укр. слоў. Голуб-Копечны (77) не лічацца з такім уздзеяннем, выводзячы brojiti, zbrojti, zbroj з broj‑. Махэк₂ (68), наадварот, адносіць гэтыя словы да кораня bor‑ з метатэзай. Мартынаў–Міхневіч (Маладосць, 1969, 4, 136) узводзяць зброя да і.-е. кораня *bhrei‑ ’востры, рэзаць’ і лічаць, што польск. zbroja запазычана з бел. ці ўкр. Апошняе малаверагодна, калі ўлічваць наяўнасць слова ў чэш., славац. і фіксацыю zbroja у польск. з XIV ст. Адваротная накіраванасць запазычання ці падыход да слова як прасл. дыялектызма, што адлюстроўваўся ў польск., укр., бел., чэш., славац., здаюцца больш адпаведнымі. У карысць польск. паходжання бел., укр. слоў адсутнасць фіксацыі ў ст.-рус. мове, дзе наогул ваенная лексіка прадстаўлена добра. Пра польск. zbroja падрабязна Астроўска, JP, 32, 112–117; ст.-бел. ужыванне слова апісвае Крыўчык, Труды яз., 34–35.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)