да́леч, -ы, мн. да́лечы, -аў, ж. (разм.).

1. Далёкае месца, аддаленая мясцовасць.

Не паеду ў такую д.

2. Вялікая прастора, прасцяг.

Блакітная д. над галавой.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

даль, -і, мн. -і, -яў і -ей, ж.

1. Далёкі прастор; прасцяг, шыр.

Далі леглі сінім морам.

2. (звычайна з азначэннем). Далёкае месца.

Блакітная д.

Праклалі шлях у касмічныя далі.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Лазу́р, лазу́рак ’блакіт’, ’фарба светла-сіняга колеру’ (ТСБМ; ігн., Сл. паўн.-зах., Касп.), лазу́рка ’тс’ (Нас.), ст.-бел. лазоръ, лязуръ ’блакітны камень, блакітная фарба’ (пач. XVII ст.) запазычаны са ст.-польск. lazur (Булыка, Запазыч., 187) < с.-в.-ням. lāsūr(e) < с.-лац. lazurium, lasurium < араб. lāzaward < перс. lādzwärd ’лазурыт’, ’колер гэтага блакітнага каменя’, ’блакітная фарба’ (Слаўскі, 4, 83).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

голубо́й блакі́тны;

◊

голуба́я кровь блакі́тная кроў;

голубо́е то́пливо блакі́тнае па́ліва;

голубо́й экра́н блакі́тны экра́н.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

немаўля́, ‑ляці; мн. ‑ляты, ‑лят; н.

Малое дзіця. У лодцы, пасярэдзіне, — блакітная каляска, а ў ёй махае ручаняткамі немаўля. Сачанка. Не ведаю велічы большай, чым маці, Што цешыцца ўсмешкай свайго немаўляці! Гілевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

блакі́тны

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. блакі́тны блакі́тная блакі́тнае блакі́тныя
Р. блакі́тнага блакі́тнай
блакі́тнае		 блакі́тнага блакі́тных
Д. блакі́тнаму блакі́тнай блакі́тнаму блакі́тным
В. блакі́тны (неадуш.)
блакі́тнага (адуш.)		 блакі́тную блакі́тнае блакі́тныя (неадуш.)
блакі́тных (адуш.)
Т. блакі́тным блакі́тнай
блакі́тнаю		 блакі́тным блакі́тнымі
М. блакі́тным блакі́тнай блакі́тным блакі́тных

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

збуя́ць, ‑яе; зак.

Пышна разрасціся націннем на шкоду плоданашэнню. Збуяла бульба. Гарох збуяў. □ Здаецца, калі глядзіш на гэты пагорак сярод балота, то і зямля — плямамі: то блакітная — дзе дурніцы, то чырвона-белая — гэта дзе збуяў і разросся бруснічнік. Пташнікаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Рабі́нка 1 ’расліна сінюха блакітная, Polemonium coeruleum’ (смал., Кіс.), ’расліна спірэя, дуброўка, Spiraea’ (в.-дзв., Сл. ПЗБ). Ад рабі́на (гл.). Метафарычны перанос па знешнім падабенстве лістоў і суквеццяў раслін.

Рабі́нка 2 ’гатунак бульбы’ (Мат. Гом.). Вытворнае ад рабіна (гл.) з-за падабенства лістоў або ад рабы (гл.) з-за пярэстасці ці васпаватасці клубняў.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

гу́ста-блакі́тны

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. гу́ста-блакі́тны гу́ста-блакі́тная гу́ста-блакі́тнае гу́ста-блакі́тныя
Р. гу́ста-блакі́тнага гу́ста-блакі́тнай
гу́ста-блакі́тнае		 гу́ста-блакі́тнага гу́ста-блакі́тных
Д. гу́ста-блакі́тнаму гу́ста-блакі́тнай гу́ста-блакі́тнаму гу́ста-блакі́тным
В. гу́ста-блакі́тны (неадуш.)
гу́ста-блакі́тнага (адуш.)		 гу́ста-блакі́тную гу́ста-блакі́тнае гу́ста-блакі́тныя (неадуш.)
гу́ста-блакі́тных (адуш.)
Т. гу́ста-блакі́тным гу́ста-блакі́тнай
гу́ста-блакі́тнаю		 гу́ста-блакі́тным гу́ста-блакі́тнымі
М. гу́ста-блакі́тным гу́ста-блакі́тнай гу́ста-блакі́тным гу́ста-блакі́тных

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

ды́мчата-блакі́тны

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. ды́мчата-блакі́тны ды́мчата-блакі́тная ды́мчата-блакі́тнае ды́мчата-блакі́тныя
Р. ды́мчата-блакі́тнага ды́мчата-блакі́тнай
ды́мчата-блакі́тнае		 ды́мчата-блакі́тнага ды́мчата-блакі́тных
Д. ды́мчата-блакі́тнаму ды́мчата-блакі́тнай ды́мчата-блакі́тнаму ды́мчата-блакі́тным
В. ды́мчата-блакі́тны (неадуш.)
ды́мчата-блакі́тнага (адуш.)		 ды́мчата-блакі́тную ды́мчата-блакі́тнае ды́мчата-блакі́тныя (неадуш.)
ды́мчата-блакі́тных (адуш.)
Т. ды́мчата-блакі́тным ды́мчата-блакі́тнай
ды́мчата-блакі́тнаю		 ды́мчата-блакі́тным ды́мчата-блакі́тнымі
М. ды́мчата-блакі́тным ды́мчата-блакі́тнай ды́мчата-блакі́тным ды́мчата-блакі́тных

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)