ба́за
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
ба́за |
ба́зы |
| Р. |
ба́зы |
ба́з |
| Д. |
ба́зе |
ба́зам |
| В. |
ба́зу |
ба́зы |
| Т. |
ба́зай
ба́заю |
ба́замі |
| М. |
ба́зе |
ба́зах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
ба́за, -ы, мн. -ы, баз, ж.
1. Ніжняя апорная частка збудавання, калоны (спец.).
Б. калоны.
2. Аснова, тое, на чым грунтуецца што-н.
Тэарэтычная б.
3. Апорны пункт узброеных сіл краіны на пэўнай тэрыторыі.
Ваенна-марская б.
4. Установа, прадпрыемства і пад. па забеспячэнні або абслугоўванні каго-, чаго-н.
Турысцкая б.
5. Склад, месца для захоўвання тавараў, матэрыялаў.
Прадуктовая б.
|| прым. ба́завы, -ая, -ае (да 2, 4 і 5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ба́за в разн. знач. ба́за, -зы ж.;
социа́льная ба́за сацыя́льная ба́за;
материа́льная ба́за матэрыя́льная ба́за;
сырьева́я ба́за сыраві́нная ба́за;
тури́стская ба́за туры́сцкая ба́за;
артикуляцио́нная ба́за лингв. артыкуляцы́йная ба́за;
снабже́нческая ба́за забеспячэ́нская ба́за.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ба́за ж., в разн. знач. ба́за; (эк., архит. — ещё) ба́зис м., осно́ва, основа́ние ср.;
сацыя́льная б. — социа́льная ба́за;
матэрыя́льная б. — материа́льная ба́за;
сыраві́нная б. — сырьева́я ба́за;
туры́сцкая б. — тури́стская ба́за;
берагава́я б. — берегова́я ба́за;
эканамі́чная б. — экономи́ческая ба́за (осно́ва), экономи́ческий ба́зис, экономи́ческое основа́ние;
падве́сці ба́зу — подвести́ ба́зу (ба́зис);
б. кало́ны — архит. ба́за (ба́зис, основа́ние) коло́нны;
забеспячэ́нская б. — снабже́нческая ба́за;
○ артыкуляцы́йная б. — артикуляцио́нная ба́за
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ба́за, ‑ы, ж.
1. Ніжняя апорная частка калоны, слупа ў архітэктурным збудаванні. Калона складаецца з базы, ствала і капітэлі.
2. Аснова, тое галоўнае, на чым грунтуецца што‑н. Эканамічная база. Тэарэтычная база. □ Трэба будзе вырашыць грандыёзныя задачы стварэння матэрыяльна-тэхнічнай базы камунізма. Машэраў. // Сукупнасць пэўных матэрыяльна-тэхнічных умоў, неабходных для існавання або развіцця чаго‑н. Сыравінная, кармавая, эксперыментальная, паліграфічная база.
3. Апорны пункт, месца, дзе засяроджаны якія‑н. запасы, маюцца спецыяльныя збудаванні і ўстаноўкі для абслугоўвання чаго‑н. Ваенна-марская база. Турысцкая база. // Склад тавараў, матэрыялаў. База райспажыўсаюза. Кніжная база.
•••
Артыкуляцыйная база — уклад і сістэма рухаў моўных органаў, уласцівыя чалавеку, які гаворыць на якой-небудзь мове.
[Ад грэч. basis — аснова, фундамент.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ба́за 1 ’база’. Рус., укр. ба́за. Запазычанне з зах.-еўрап. моў (ням. Base або франц. base < лац. basis < грэч. βάσις). Фасмер, 1, 105; Шанскі, 1, Б, 9 (апошні не ўлічвае магчымасць запазычання рус. мовай гэтага слова ў розныя часы). Параўн. таксама Кохман, Kontakty, 36, які прымае польскае пасрэдніцтва пры запазычанні ўсх.-слав. мовамі, і Гютль–Ворт, For. Words, 51.
Ба́за 2 ’зборачны пункт для жывёлы і г. д.’ (Яшкін), ’калгаснае памяшканне для збожжа; калгасны двор’ (Лысенка, ССП). Можна думаць, што падабенства з ба́за 1 (гл.) толькі выпадковае. Зыходзячы з семантыкі слова, можна прыцягваць для параўнання бел. баз ’жывёлагадоўчая калгасная ферма’ (Яшкін), рус. дыял. баз, базо́к ’загарадзь, скацінны двор; месца, дзе робяцца кізякі; двор’, укр. баз загарадзь для жывёлы’, база ’хлеў’, якія, відавочна, запазычаны з цюрк. моў (каз.-тат., караім. baz яма, склеп’ > калм. bas ’скацінцы двор’). Гл. Фасмер, 1, 105. Параўн. таксама Булатаў, I, 225. Агляд іншых версій гл. Фасмер, там жа. Трубачоў (Этимология 1965, 41) не пераканаўча выводзіць гэтыя словы з гіпатэтычнага іранскага *baza.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
агаро́днінны овощно́й;
~ная ба́за — овощна́я ба́за
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
турба́за, -ы, мн. -ы, -ба́з, ж.
Турысцкая база.
Пуцёўка на турбазу.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сырьево́й сыраві́нны;
сырьева́я ба́за сыраві́нная ба́за.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
спартба́за ж. (спарты́ўная ба́за) спортба́за (спорти́вная ба́за)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)